مازرون اوستان
مازرون وسه اینجه اِننی. تاریخی و فرهنگی مازرون وسه، تَوِرستون ره هارشین.
مازرون   
|
مازِرون اوستان، اتا اوستان ٚنوم هسته که ئیرون شمال دله دره و مازرون دریو جنوبی کنار هدار قرار بهیته. مازرون استان ِسامون گلستون، سمنون، تهرون، البرز، قزوین و گیلون جه محدود دانه. مازرون پرجمعیت‌ترین مناطق از لحاظ جمعیت انبسی و غنی‌ترین‌شون از لحاظ طبیعی منابع هسته. ونه چارتا گت شهرستون شرقی منطقه دله درنه و ساری، قائمشهر (شاهی)، بابل و آمل هستنه؛ ونه غرب ِوَر مهم‌ترین شهرون جه هم تنکابن (شهسوار) و چالوس و نوشهر و رامسر ره بتومبی نوم بَوِریم.
مازرون شه خجیر طبیعت وسّه بشناسی هسته. مازرون دله همه تی منظره پـِدا وانه؛ دریویِ ٚ ساحل، جنگل و جلگه جه بَی تا ییلاقی مناطق و کوهستونی که دماوند کوه جه ختم وانه. مازرون ِاقتصاد هم ونه همین طبیعت ره وابسته هسته. کِل و گالشی مازرون ٚاصلی مشاغل ره شکل هدائه و فی‌المثل ونه ماهی تیم جهانه دله واری دَنیه .ونه توریسم هم ۱۲ بِرج دله میلیون‌ها نفر ره شه وَری کَشِنه.
مازرون تاریخ
دچیینگت بنویشت ره بخوندین: مازرون تاریخ
مازرون نوم تبرستون نوم جاگزین بهیه که پیش از اون زمون هم اته کم به کار شیه. ولی در قرن 7هـ.ق. موغولئون حمله ی جا تبرستون نوم مازرون جا کلأ عوض بهیه. مازرون, نومِ ٚ سه معنیای خله زیادی حدس بزونه ولی اصلی‌ترین وشون بون ایندرائه که دین زرتشت دله دره وه نوم اتا از پنجتا زرتشتیون گت خدائون بیه ئو ماز + ایندرا به مئنی دژِ ایندرا هسته ئو اونجه جا که ایندرا اتا جنگ و قدرت خدا بیه اینتا سامون ره اسطورئون پر رمز ئو راز دونسته ئو مردمون قدرت وه ره چون زور دیوون خیال کاردنه ئو اینتا فردوسی شائنومه دله مئلومه. همینتا موضوع سر ملک الشوعراء بهار بیت زیر ره بَته:
| ای دیو سپید پای در بند | ای گنبد گیتی ای دماوند |
مازندرون ره ِخَله وقت پیش تبرستون گاتِنه،تبر در مازرونی زوون کوه معنی دِنه ئو تبرستون هِم کوهستون.پیش از ورود آریاییون به ایران دِله مردمونی در این منطقه ساکن بینه که و شونه تاپور ئو و ِشونه سرزمین ره ِ تاپورستون گاتِنه که به مرور تبرستون بَهیه.
مازن در اوِستا به ناحیه‌ای گانِنه که بر کناره‌ی مازرون دریو قرار داشته ئو بعدها به مازرون مشهور بَهیه.مازرونی که رامشگرِ مازرونی هنگوم بَر ِسی ئَن به نزد کاووس توصیف هاکارده، بگذشته از زیاده‌روی‌ئون شاعرونه، با طبیعت کنونی این سرزمین هم همونندی دارنه:
| به بربط چوبايست بر ساخت رود | برآورد مازنــــدرانی ســـــرود | |
| که مازنـــدران شــــاه را يـاد بـاد | هميشه بر بــومــش آباد باد | |
| که در بوستانش هميشه گُل است | به کوه اندرون لاله و سنبل است | |
| هوا خوش‌گوار و زميــــن پر نـــــــگار | نه گرم و نه ســرد و هميشه بهار |
از این رو تومبی بَهوّریم که مازرون بخشی از ایران‌زمین بی یه که شِه سِه شاهی داشته.
ابن اسفندیار گاته که، مازرون در اصل موزندرون بی یه یعنی سرزمین یا ولایت کوهِ موز ِ دِله، موز هِم اَتِ کوهِ نوم هَسته که از گیلان تا نواحی لار، قصران ئو جاجرم ایدامه پیدا کانده.
برخی از نویسندگون ماز ره ِ به‌معنی دربندها ئو دژون موستحکمی دونّنه که به‌دستور ایسپهبدمازیار،قارنِ ریکا در گذِرگائون ئو نوقاط سوق الجیشی کوهستون مازرون بِساتِنه ئو واژه‌ی مازرون ره ِ به‌معنی رشته‌ی مازون دِله دونه.
بعضی هِم گانه کلمه‌ی مازرون ره ِ از واژه‌ی مارد که اَتّا از قبایل مئروف نوم هَسته که اونجه ساکن بی نه، بَهی تِنه.اتّی جور هِم، یعنی سرزمین آمردون ئو جایی که آمردون اونجه سکونت داشتنه.
به‌هر حال تبرستون به تموم نواحی کوهستونی ئو زمینای پست ساحلی باته وونه، ولی واژه‌ی آمردون نواحی پست ساحلی که از دلتای سفیدرود تا جنوب شرقی مازرون دریو امتداد دارنه ره ِ گانه، تا اینکه به تموم نواحی کوهستونی ئو ساحلی مازرون باوِن.
کاتبون
دچیینمازرون الآنی در درازی تاریخ ، شاهد وقایع ئو ایتیفاقات فراوون سیاسی، ایجتیمائی ئو فرنگی بیه. در اهمیت سرگوذشت وقایع تاریخی این اوستان، کافی هسته که بته بونه هیچ اتا از مناطق ایران به اندازه این خطّه، شاهد رویدادون تاریخی نینه.
به همین سبب هسته که نویسندگون ئو مورخون ایرانی ئو خارجی، فراز ئو نشیبون تاریخی این سرزمین ره در کتابونی بنویشنه. از آثار نویسندگون روسی درباره مازرون، تاریخ مازرون ئو استرآباد تالیف رابینو ، ئو از آثار نویسندگون مازرونی ، تاریخ طبرستون ئو رویان ئو مازندران تالیف میر ظهیرالدین مرعشی ئو تاریخ تبرستون بنویشته ابن اسفندیار ، ئو از آثار نویسندگون ایرانی، تاریخ تبرستون به کوشش اردشیر برزگر (تورک اصل موقیم مازرون) ئو مازرون از قدیمل ایوم تا به امروز، نوشته دوکتور ممّد مشکور ره بتومبی اسم بَوِریم. اما این که اسم مازرون از چه زمونی در این خطّه گپ دله دکته سر ایختیلاف وجود دارنه. بعضی از مورخون موعتقدنه از زمون ابن اسفندیار ، بجای تبرستون کلمه مازرون بکار بورده بیه عده‌ای هم تاریخ استیعمال کلمه مازرون ره از قرن چاروم هجری قمری به بعد دونه. [۶]
تاریخی جائون
دچیینمازرون سلسله ئون زیاد ئو گت خادش وسـّه تا الآن خله دژ ئو کاخ داش بوئه ولی بخاطر رطوبت هوائ مازرون هسته که خله کم از این یادگارون بموندسه که اونایی که الآن درنه هم ویشته البرز کوهون طرف درنه. بعضی از موهمون وشون ره پائین رج هاکاردمی تا شما بخوندین:
فرهنگ
دچیینزوون
دچییناین استان ِاصلی ماری زوون مازرونی زوون هسته ولی ویشتر مردمون فارسی جا هم آشنایی دارنه.[۷] مازرونی زوون پارتی زوون ِبجابموندست زوون هسته که ایران قدیمی زوون هَسته و نو فارسی زوون جا دِرتر و خَله کمتر تحت تاثیر زوونهای بیگانه، عرِبون، موغولون و تاتار واری، قرار بَهیتِه.
تا قرن پنجم ه.ق تبرستون ِاسپهبدون شه زوون ره پهلوی خط جا بَنویشتِنه و سکه بَزونه. دِتا کتیبه که پهلوی جه رسکت ساری و لاجیم سوادکوه دله به‌دست بِمو ره بنشنه مثال بزوئن. مازرونی چالوس جا شروع بونه و تا گلستان استان دله ادامه دارنه و جِنوب جا هِم به مهدی‌شهر (سنگسر) و شهمیرزاد رسنه که سمنون استان دله درنه و دماوند ، فیروزکوه ، قصران و غیره که تهران استان شنه.
اینتا رهِ هم بَووِم که مازرونی زِوون گوناگون لَهجه جا رایج هَسته. مازرونی زِوون گویشون رامسری، تنکابنی، لنگایی، کلاردشتی، چالوسی، نوشهری، نوری، آملی، محمودآبادی، بابلی، بابلسری، سوادکوهی، قائمشهری، جویباری، ساروی، نکایی، بهشهری، گلوگاهی، بندرگزی، کردکوهی، گرگانی، کتولی، طالقانی، قصرانی، لواسانی، دماوندی، فیروزکوهی، الیکایی، شهمیرزادی، سنگسری و... هستنه.
رسوم
دچیینمازندرونِ مردم دلیر، جنگجو و هوشیار ِنه. این سامون مردِمون از دیرباز در کسب شناخت و آگاهی و دانش کوشا بی نه. مازندرونیون در دوستی ثابت‌قدم و دربرابر گرفتاری‌ها سخت‌کوش و بی‌باک‌ِنه. قدیم تاسا زنان , مردون جا شی اداره زندگی سه کایر کاردِنه. مازندرون اهالی به‌روشِنایی و یا اِفتاب سو سوگند یاد کانه و گانه که:«به این آفتاب خسته» و یا «اجاق گرم» و «این سوی سلیمان قسم.» از آداب کهن این سامون که هزاران سال هَسته که هَنده پابرجا هسه، گرامی‌داشتن نوروز و تَش روشِن هاکاردن چارشَمه سوری شو، جشن فِردینه ماه شو، تیرماه سیزه شو، آبریزان، چله(یلدا) هَسته.
تقسیمات
دچیینمازرون استان ۲۳ تا شهرستون دارنه شامل آمِل ، بابِـل ، بابِلسر ، بهشهر (اشرف)، تنکابن (شهسوار)، رامسر، جویبار ، چالوس ، ساری(سارو) ، سوادکوه ، شمالی سوادکوه ، عباس آباد ، فریدونکنار (فری‌کنار)، قائمشهر (شاهی)، کلاردشت ، گلوگاه (گلیا)، محمودآباد ، میاندورود (کوهدشت)، نور ، نوشهر و نکا هسّه.
نگارخنه
دچی‌ین-
مازرون ِهوا -
نقشه‌یی تبرستون جه -
مازرونی زوون ِحوزه
بن‌بنویشت
دچی‌ین- ↑ ۱٫۰۰ ۱٫۰۱ ۱٫۰۲ ۱٫۰۳ ۱٫۰۴ ۱٫۰۵ ۱٫۰۶ ۱٫۰۷ ۱٫۰۸ ۱٫۰۹ ۱٫۱۰ ۱٫۱۱ ۱٫۱۲ ۱٫۱۳ ۱٫۱۴ ۱٫۱۵ ۱٫۱۶ ۱٫۱۷ ۱٫۱۸ ۱٫۱۹ ۱٫۲۰ ۱٫۲۱ "نتایج سرشماری جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری سال 1395".
- ↑ "جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری". مرکز آمار ایران (فارسی جه). Retrieved 29 October 2023.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=(help)نگهداری یادکرد:زبان ناشناخته (link) - ↑ "جمعيت کشور برحسب جنس در نقاط شهری و روستایی به تفکیک استان (۱۳۹۰)". مرکز آمار ایران (فارسی جه). Retrieved 29 October 2023.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=(help)نگهداری یادکرد:زبان ناشناخته (link) - ↑ "جمعیت برحسب جنس به تفکیک سن و استان در سال ۱۳۸۵". مرکز آمار ایران (فارسی جه). Retrieved 29 October 2023.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=(help)نگهداری یادکرد:زبان ناشناخته (link) - ↑ ونه نوم اینجه بمو: جئونیمز. اثر یا نومِ زوون: انگلیسی. انتشارِ تاریخ: ۲۰۰۵.
- ↑ جوغرافیای تاریخی مازرون؛ ۱۳۸۰؛ ایسمائیل مهجوری
- ↑ نصری اشرافی، جهانگیر. واژه نامه بزرگ تبری. به کوشش حسین صمدی و سید کاظم مداح و کریم الله قائمی و علی اصغر یوسفی نیا و محمود داوودی درزی و محمد حسن شکوری و عسکری آقاجانیان میری و ابوالحسن واعظی و ناصر یداللهی و جمشید قائمی و فرهاد صابر و ناعمه پازوکی. تهران: اندیشه پرداز و خانه سبز، الگوی Str index کارکتر را تشخیص نداد.الگوی Str index کارکتر را تشخیص نداد.الگوی Str index کارکتر را تشخیص نداد.الگوی Str index کارکتر را تشخیص نداد.. صفحه الگوی Str index کارکتر را تشخیص نداد.الگوی Str index کارکتر را تشخیص نداد. جلد اول. شابک [[ویژه:منابع کتاب/٠-5-٩١١٣١-٩٦٤|الگوی Str index کارکتر را تشخیص نداد.-۵-الگوی Str index کارکتر را تشخیص نداد.الگوی Str index کارکتر را تشخیص نداد.الگوی Str index کارکتر را تشخیص نداد.الگوی Str index کارکتر را تشخیص نداد.الگوی Str index کارکتر را تشخیص نداد.-الگوی Str index کارکتر را تشخیص نداد.الگوی Str index کارکتر را تشخیص نداد.الگوی Str index کارکتر را تشخیص نداد.]].
