ساری
مختصات: شرقی۵۳°۰۶′ شمالی۳۶°۳۳′ / °۵۳٫۱شرقی °۳۶٫۵۵شمالی
- دیگه کاروری ئون سر ساری (گجگجی بایری) ره بوینین.
ساری مازرون اوستان گت‌ترین شهر و نیشتنگاء ، از گت‌ترین شهرون شومالی ایران هسته. [۱۲] روشد توسعه شهری ساری نیسبت به نیشتنگائون اوستانای دیگه تا سال‌ئون اخیر نیسبتا کمته بی‌یه و با تلاش مسئولین و با تبیین طرح جامع چشم‌انداز ساری ، ساری به عونوان نِماد شهربساتن جدید ِایران تبدیل وانه.[۱۳]
ساری _2.jpg) 
|
تاریخ
دچیینگت بنویشته ره بخوندین: ساری تایخ
بساتن و اسم بیشتن
دچیینبنای ساری به اساس روایت‌ئون زیادی به افراد بسیاری مشهور هسته ، سفرنامه‌ئون خارجی‌ئون دره که مردم وه ره به کیومرث پیشدادی ، اولین شاء بنه‌ی ِسر به قول فردوسی نسبت دنّه [۱۴]، بعضیا از جومله حمدالله مستوفی بنای وه ره به تهمورث‌دیودَوِند پیشدادی نیسبت دنّه ، خله از تاریخدونون گانه که ساری نیشتنگاء(پایتخت) فریدون بی‌یه ، و اما تقریبا همه اینتا ره دونّه که توس بن نوذر از زک‌و زائون فریدون‌شاء و سپهسالار کیخسرو وه ره بنا هکرده و ونه اسم ره بیشته توسان[۱۵] دوکتر حسین اسلامی هم بساته بیّن ساری ره به طوس بن نوذر نیسبت دنه[۱۶]، اینتا شهر ره، یونانیا قدیم زادراکارتا گاتنه ،هیرکانیا ئه نیشتنگاء، ذکر کانّه، [۱۷] اشپیگل شرق‌اشناس و نئونازیست آلمانی بیارده که ایسم الآن ساری بیته‌بیّه از ایسم قوم سائورو بی‌یه که پیش از هجوم آریایی‌ئون به ایران شهر ِباستانی اسرم دله ، الان اتا روستا هسته که ساری جه ده کیلومتر فاصله دانّه، زندگی کاردنه. ادوارد پولاک گامون دانّه که ایسم ساری عوض بیی کلمه‌‌‌‌ی سادراکارتا هسته[۱۸]، دوکتر اسلامی هم شه کتاب دله بنویشته که احتمال اینکه زادراکارتا از ایسم زردگرد ، بائه هم هسته.[۱۹]
بعد از ایسلام
دچیینمازرون تنها سرزمین ِغربی آسیا هسته ، که زمون حمله عربئون به ایران فتح نیّه ، چون مازندرون همه طرف جه حفظ هسته و راه‌ئون ورودی به این خطه حله سخت بینه. کوه‌ئون البرز باعث بینه که سپاه ایسلام نتونه مازندرون دله بئه و این باعث بیّه که این سرزمین هیچ‌وقت با زور فتح نیّه. ولی دورون عباسیون مازرونی شائون هر کی ره که عباسیون جه فرار کارده و اموئه به مازرون ره پول دانه، همینسه خله از شیعیون و علوی سیدا ، که عباسیون جه موخالف بینه ، به ساری آمل فرار کاردنه. این سیدا مازرونی‌مردم ره که هنوز زرتشتی بینه به اسلام آشنا هکردنه و ات‌کم بعد کل مازندرون به مذاهب موختلف تشیع ایمون بیاردنه.[۲۰]
تاریخ موعاصر
دچیینبیتردید روشد و ترقی ساری بعد از قاجاریون بی‌یه ، نیظام شهری نوین ساری از اون زمون باقی بموندسته و ساری اولین شهر ایران بی‌یه که بساتن راه‌آهن سرتاسری ایران ونه جه شروع بیّه و پس بعد از رضاخان و زمون جهونی جنگ دوم به تصرف نیروئون شوروی در بموئه و بعد از جهونی جنگ هم فرودگاه دشت ناز بساته بیّه و طرح‌ئون توسعه به سمت خاور به وجود بیموئه و بعد از انقلاب هم، جاده‌ئون اطراف شهر توسعه هدائه بَینه.
وقایع تاریخی
دچییناتا از دلایل موهمی که باعث بیّه تا ساری در حالیکه اتا از مراکز تمدن و فرهنگ بی‌یه، نسبت به شهرون دیگه از آثار تاریخی کمی داره، حوادث روزگار بی‌یه، چنونچه بر طبق مستندات تاریخی بعد از ایسلام حمله خلیفه عباسی ، حمله موغول ، حمله تیمور ، حمله روسون ، حمله ترکمون‌ئون ، حمله دوشمنای آقامحمدخان و سیل ، زمین لرزه و... ساری دله اتفاق دکتنه.
- سال ۲۹۸ حمله روسیه.
- سال ۳۲۳ سیل و تجینه روخنه (تجن).
- سال ۳۲۶ سیل و گل‌و‌لای ساری.
- سال ۴۲۶ حمله سلطان محمود غزنوی و خرابی‌ئون وه.
- سال ۵۹۸ تش دکتن ِساری.
- سال ۷۹۵ حمله تیمور.
- سال ۱۰۱۷ اتا گت زمین لرزه.
- سال ۱۰۴۵ حمله روسون و تش دمبدائن فرح آباد و ساری.
- سال ۱۰۹۸ زلزله.
- سال‌های ۱۱۹۴-۱۲۰۵ جنگ‌ئون داخلی برادرون و دوشمنای آقامحمدشاء.
- سال ۱۲۲۳ گت زلزله ساری.
- سال ۱۲۳۵ طاعون.
- سال ۱۳۲۰ تیفوس.
وضعیت طبیعی
دچیینجوغرافیای ساری
دچی‌ین
شهر ساری کوهپایه‌ئون رشته‌کوه البرز دله دِتا بخش کوهستونی و دشت دانّه. طول جوغرافیایی ۵۳ درجه و ۵ دقیقه و عرض ۳۶ درجه و ۴ دقیقه شومال‌شرقی جه به فاصله حدود ۲۵ کیلومتر به نکا و به فاصله ۴۵ کیلومتر به بهشهر و ۱۳۰ کیلومتر به گرگان و ۶۹۰ کیلومتر به مشهد و شومال جه به فاصله ۳۵ کیلومتر به مازرون دریا و از شومال‌غربی به فرح آباد و جویبار و لاریم و جنوب‌غربی جه به فاصله ۲۲ کیلومتر به قائمشهر و غرب جه به بابل به فاصله تقریبی ۳۰ و آمل به فاصله تقریبی ۶۰ کیلومتر و جنوب جه به فاصله ۳۰ کیلومتر به سلیمان تنگه و آزادراه کیاسر به فاصله تقریبی ۸۰ کیلومتر به دیباج و از اونجه به شهرون دامغان و سنگسر و سمنان (تقریباً ۱۲۰ کیلومتر) محدود‌هسته.
روخنه‌ئون
دچی‌ین
ساری دله جه تجن رَد وانه. این روخنه شرق ساری جه یور شونه. الانه ساحل اینتا روخنه پارک تجن بساته بیّه، که گت‌ترین پارک ساری هم به شومار شونه. این روخِنه از ۳ شاخه اصلی زارم رود شومال و شاخه اصلی تجن وسط و شاخه اسپه روخنه جنوب حوضه اوریز تشکیل وانه. [۲۱]
زمین‌لرزه‌ها
دچیینساری ناحیه‌ی زلزله‌خیز دله دره و تاریخ میون چنبار رِقِدبورده. گت‌ترین زمین‌لرزه‌ئون که تا به‌حال ساری دله بمونه ، سالای ۱۰۱۷ و ۱۰۹۸ و ۱۲۲۳ خورشیدی دکتنه.[۲۲]
ئو و هوا
دچیینئو و هوای ساری تابستونا موعتدل و نم‌ناک و زمستونا سرد و خاشک هسته. همینتی بخش‌ئون جنوبی کوهی این شهر زمستون‌ئون دراز و خله سرد دانّه. سردترین روز چن‌سال اخیر ۱۲-(زمستون سال ۱۳۸۶) گرمترین تابستونش ۴۰+(تابستان ۱۳۸۳) بی‌یه.[۲۳]
مردمون
دچیینزوون
دچی‌ین
زوون ویشتر مردم ساری تا دوره صفویون فقط تبری زوون( مازندرانی زوون ) بی‌یه ولی با از بین بوردن سلسله باوندیون که حامی زوون تبری بینه این زوون رسمیت جه دکته و فارسی ونه جاء ره بیته. تا قبل از رِقِدبوردن باوندیون زوون ِمازندرونی با پهلوی‌خط بنویشته بی‌یه و هنتا گنبد لاجیم یا رسکت دله ونه نمونه دره.
دین
دچیینویشتر مردِم ساری مسلمون و پیرون مذهب شیعه دوازده‌امامی هستنه. ولی اقلیت‌ئون بهایی و زرتشتی و مسیحی هم این شهر دله درنه. اکثر بهاییون این شهر زمونی که میرزا حوسنعلی نوری اعلام نبوت هکرده به این دین دربمونه. الان هم عده‌ئی از مردِم ساری بهایی هستنه.[۲۴] بعضیا هم از قدیم‌الایام زرتشتی بموندستنه.[۲۵]
جمعیت
دچی‌ین
جمعیت این شهر با توجه به آمار ۱۳۹۵ و روشد وه تا الان به ویشته از نیم میلیون نفر برسی‌یه و جمعیت این شهر طبق آخرین آمار ویزارت کشور بعد از شومارش آرای ریاست‌جوموری دهم به حدود ۳۴۷٬۴۰۲ نفر برسی‌یه.[۲۶]
ادبیات
دچیینتاریخی جائون
دچیینتاریخی بنائون
دچیینکوهنه باغشاه
دچیینبساتن وه توسط شائون صفوی بی‌یه و زمون رضاشاء وه ره خراب هکردنه و خیابون خیام ره بساتنه.
نو باغشاه
دچیینمحمد میرزا ملک آراء زمون فتح علی‌شاء وه ره بساته و عمارت‌ئونی شبیه چل‌ستون اصفهان ونه دله ایحداث هاکرده که البته زمون رضاشاء و به دستور وه پادگون بیّه.
شازده حسین
دچیینمحله شازده حسین دله دره و بنای وه به سال ۸۹۰ برگردنه. این ایمامزاده شرق ساری دله دره.
این مکان ساری مرکز و نزدیکی پاساعت میدون واقع بیّه و اسا بعنوان ساری موزه بهره‌برداری وانه و ونه قدمت حدود ۱۲۰ سال پیش جه رسنه. ویژگیون اجزای معماری وه مثل اتاق‌ئون، حجره‌ئون، شاء‌هنیش، گرمابه، اصطبل، حیاط و هونر بکار بورده روی پنجره‌ئون و ارسی‌ئون و رنگ بزوئن اینان با شیشه‌ئون رنگی خله کم‌نظیره.
حموم وزیری
دچییناین بنا هم مرکز ساری و کنار خانه کلبادی دره و از لحاظ نوع معماری، مصالح و ویژگی‌ئون ساختمونی از ابنیه بدی‌ینی و مشهور مازرون به شومار شونه. اینتا هم قاجارون دوره شنه.
۲۸ کیلومتری شومال ساری و ورودی خزرآباد و ۳ کیلومتری ساحل مازرون دریا دره. این مجموعه شامل مسجد، پل، دیوارون به جا بموندسته از اتا سلطنتی کاخ هسته که به دستور شاه عباس صفوی بساته بیّه و تفرج‌گاه ساحلی صفویون بی‌یه. مسجد با ایوون‌ئون بلند، شبستانا. حجره‌ئون و مناره‌ئون از موهمترین بناهای تاریخی اوستان مازرون هستنه.
ساری ئو انبارون
دچی‌ین.jpg)
ساری آخرین دوره دارای ۵ ئوانبار معروف بی‌یه که بنای ۳تاشون هنتا دره. ئوانبار میرزامَدی بنا مرکز ساری دله دیّه و مربوط به دورون افشاریون یا زندیه شنه، منبع اصلی به وسیله پلکانی به پای شیر و انبار ئو دسترسی دانه. پلان وه گرد و با گونبد هلالی هسته که همه وه با آجور و ملاط بساته بیّه و بخش دوگانی گنبد دله دریچه‌ئونی روشنی وسّه ئوانبار ِدرون بساته بیّه. نو انبار هم مرکز ساری و قدیمی بافت دله و نزدیکی خیابون قارن قرار دانّه و به لحاظ نوع کاروری مثل ئوانبار میرزا مَدی هسته. بلندای وه از کف ئوانبار تا ونه سقف ۴۰/۲۱ متر هسته.
دروازه‌ئون ساری
دچیینگت بنویشته ره بخوندین: ساری دروازه‌ئون ساری چارتا دروازه داشته که الان فقط ونه دروازه بابل معلومه که کاجه هسته. دروازه‌ئون ساری این چارتا بینه:
- دروازه بابل
- دروازه گرگان
- دروازه فرح‌آباد
- دروازه نوباغشاء
برج‌ئون و موقدس جائون
دچیینمسجد حاج مصطفی‌خان
دچیینسال ۱۲۷۳ مسجد حاج مصطفی خان سورتیجی درست‌بیّه و الآن محله چهارراه برق دله دره.
رسکت برج
دچی‌ین
چـِل کیلومتری جنوب‌غربی ساری دره و مسیر دسترسی به وه از ساری شروع و بعد از رد بیّن از دِ راهی کیاسر و سد سلمون تنگه غرب ِسمت جه شونه که ویشته بخش‌ئون وه آسفالت هستنه. این بنا بخش دودانگه ساری دله دره و با آجور بساته بیّه و رایه‌ئون وه شامل مقرنس‌کاری دِتا کتیبه آجوری به خط کوفی و پهلوی هسته. احتمالاً قبر اتا از باوندی شائون بی‌یه و مربوط به سده پنجم هجری قمری هسته.[۲۷]
امامزاده عباس
دچیینگت بنویشته ره بخوندین: امامزاده عباس
شومال‌شرقی ساری دره و از نظر شیوه معماری، گونبد هرمی شکل و چوبی صندوق، اتا از بنائون معروف مازرون هسته. تاریخ بساتن وه ۸۹۷هجری قمری هسته و چارتا امامزاده به ایسمای عباس و زید و محمد و حسن ونه دله دفن هستنه. این بنا بلوار امام‌رضا منطقه آزادگله ساری دله دره. [۲۸]
امامزاده جبار
دچیینروستای خارکش دله دره و جنوب‌شرقی ساری واقیع وانه. کیلومتر ۵جاده ساری به نکاء پشت پارک جنگلی شهید زارع شرق روستای خارکش دله دفن هسته و از نوادگون امام موسی کاظم حیساب وانه. [۲۹]
برج سلطان زین‌العابدین
دچیینبا گونبد مخروطی هشت‌ترک از لحاظ نوع معماری و تزئینات کاشی کاری و در و چویی صندوق ، جز موهمترین بنائون تاریخی ساری به شومار انه. کتیبه‌ئون و کاشی کاری‌ئون وه زیبا بینه و اتا مرقد دیگه به نوم سلزان‌امیر شمس‌الدین هسته. مرکز ساری قرار دانه و برج آجوری وه به خاطر داشتن صندوق و چویی‌در اهمیت زیادی دانه. بلندای بنا ۲۰متر و تاریخ بساتن وه سال ۸۴۹هجری قمری هسته. امامزاده یحیی از امام موسی‌کاظم وچون بی‌یه.[۳۰]
سیاست
دچیینتا زم,ن حمله عربئون به ایران و پیروزیشوان این سرازمین دله، مازرون اتا از ساتراپ‌ئون ایران به شومار اموئه که ونه مرکز همین شهر ساری بی‌یه. ولی مردم این منطقه به مخالفت‌ئون بسیاری انجوم دانه که باعث بیّه از دوره هخامنشیون شائون ایران برای این منطقه فردی ره موظف هاکنن که به زادراکرتا(ساری) بئه و منطقه ره تحت امنیت داره.[۳۱] از اواخر دوره ساسانیون تا اوایل صفویون ساری پایتخت یکی از دِتا سلسله باوندیون و کارنوندیون بی‌یه. سلسله کارنوندیون زمون هارون الرشید با بمردن مازیار رِقِد بورده و ولی باوندیون تا ۷۵۰هجری ساری و فریم دله حکومت کاردنه. این سال حکومت تازه درست بیی کیائون جلال باوندیوان ره سرنگون هکرده و ساری دله قرار بیته. ولی مردم از این شائون زورگو راضی نینه همینسه مرعشیون و بعداً صفویون این شهر ره بیتنه.[۳۲] صفویه‌ی شائون این شهر ره دوست‌داشتنه و وشون زمون ساری پایتخت تابستونی صفویون فرح‌آباد بی‌یه. بعد از صفویون ساری دست نادرشاء دکته. وی به خاطر نزدیکی با مردم بارفروش این شهر ره مرکز مازندرون هکرده. بعد از مودتی دوباره قاجاریون مرکزیت ره به ساری بردگاردنینه و تا الان ساری مرکز مازرون اوستان بموندسته.[۳۳]
دیدنی و تفریحی جائون
دچیینپناهگاهئون حیات وحش و پارک‌ئون جنگلی
دچیینپناهگاه حیات وحش دشت‌ناز
دچیینوه محوطه زیبا ۵۵ هکتار ۳۵ کیلومتری شومال‌شرقی ساری قرار دانه و مسیر دسترسی آسفالته وه ۱۲ کیلومتری ساری به بهشهر سه‌راهی ایسلام‌اباد از جاده اصلی جه سوا وانه و بعد از رد بین از مسافت ۲۳ کیلومتر به مکان بائوته بیّه رسنه. فضای جنگل جلگه‌ئی وه از سال ۱۳۴۶ بصورت محل دنیابیموئن شوکا در بموئه.[۳۴]
پناهگاه حیات وحش سمسکنده
دچییناین منطقه با ۱۰۰۰ هکتار مساحت ۱۰کیلومتری جنوب‌شرقی ساری دله دره و مسیر دسترسی وه از ساری تا سمسکنده هسته و بعد با اتا روستایی جاده به درون محوطه راه پیدا کانده. پوشش گیاهی وه گونه‌ئون جنگلی و جلگه‌یی‌نه و بخشی از وه مثل دشت‌ناز به عونوان جای زندگی شوکا قرار بیته.[۳۵]
پارک جنگلی شهید زارع
دچیینپارک جنگلی شهید زارع ۳کیلومتری شرق ساری و سمت جاده ساری به بهشهر قرار دانه و به علت نزدیکی با خورد ِتپه‌ئون البرز ، خله قشنگ و ململ هسته.[۳۶]
پارک جنگلی میرزاپچیک خان
دچییناینتا پارک زیر نظر سرجنگل داری ساری اداره وانه و کیلومتر ۱۸جاده آمل به تهران دره. این پارک ایام تعطیلی مورد ایستفاده اهالی شهرون همجوار مثل آمل و بابل قرار گنه. روخنه هراز هم از شرق این پارک یور شونه.[۳۷]
سد
دچیینسد سلمون تنگه
دچی‌ین۴۵ کیلومتری جنوب‌غربی ساری نزدیکی روستای افراچال اینتا سد ئو ره جمع کانده. این سد سال ۱۳۷۹ بساته بیّه. اینتا سد دله امکانات تفریحی زیادی بساتنه و گردشگری وسه موثره.[۳۸] ونه رسمی نوم سد شهید رجایی هسته ولی مازرون مرد وه ره به عونوان سد سلمون تنگه اشناسنه.
سینما
دچیینشهر ساری دِتا سینما دانّه:
- سینما سپهر: سال ۱۳۴۲ تاسیس بیّه و فعلاً درجه یک به شومار شونه. ظرفیتی بالغ به ۱۲۱۶ هم دانه.
- سینما فرهنگ:سال ۱۳۴۰تاسیس بیّه و فعلاً درجه کیفتیش ۲ هسته. ونه سالون ظرفیت هم ۷۰۰ نفروئه.[۳۹]
ورزش
دچیینبا توجه به این که ساری پایتخت کشتی ایسم دانه [۴۰] اما هر سال ورزشای فوتسال و تنیس و اسکواش و پینت بال و ماشین‌رونی و شطرنج سطح کشور و منطقه مقوم یانه. تیم فوتسال راه ساری معروفترین تیم ورزشی این شهر هسته. کشتی دله هم تیم مازرون گاز این شهرشنه. اولین باشگاه پینت‌بال شومال کشور تاریخ ۹ مرداد سال ۱۳۸۷ پارک تجن دله به مساحت ۴۰۰۰ متر مربع در باشگاه پینت‌بال پروشات شروع کار هکرده.[۴۱]
آموزش عالی
دچییناولین مدرسه مازندرون دوره تسلط تبرستون علویان ساری دله به شکل مکتب خنه‌ئی بساته بیّه. این مدرسه‌ئون اولا مخصوص ریکائون بی‌یه و فقط فقه و مسائل دینی ونه دله درس هدائه بی‌یه.[۴۲] ولی اولین مدرسه‌ی مودرن ساری ره سال ۱۲۸۴خورشیدی ، سیاسیون ساروی تأسیس هاکردنه. این مدرسه سال بعد با پشتیبونی لطفعلی‌خان‌میرپنجه‌ی‌سالار‌مکرم (سردار جلیل) سالاریه بخوندسته بیّه. مدرسه‌ی سالاریه با ۷۰نفر دانش آموز وا بیّه. این مدرسه سه‌تا کلاس ابتدایی ، سطحی و علمی داشته. ولی مدتی بعد با فشارای مخالفون مشروطه و بعضی از مردم شهر ، لطفعلی‌خان‌سردار‌جلیل از حمایت مالی مدرسه دست دکشی‌یه. در نتیجه مدرسه‌ی ساری تعطیل بیّه. مودتی بعد از تعطیلی مدرسه‌ی سالاریه، دانش آموزای مدرسه و طرفدارون‌شون به انجمن حقیقت ساری برسینه. سید‌حسین‌مقدس مدرسه ره با نام جدید حقیقت سال ۱۳۲۳خورشیدی علی بهروزی ِخنه دله افتتاح هکرده. بعد از مودتی وه هم بنابه دلایلی تعطیل بیّه و مدرسههای جدید اتا اتا رِقِدشینه. در سال ۱۳۰۵خورشیدی کلاس‌های اول، دوم و سوم متوسطه مدرسه احمدیه دله راه دکته و مدرسه به ایسم دبیرستون پهلوی تغییر هاکرده. تاریخ ۴بهمن ۱۳۰۰خورشیدی هم اولین مدرسه کیجائون ساری با ایسم تربیت بنات ، وا بیّه.[۴۳] [۴۴] [۴۵] [۴۶] [۴۷]
صنایع ساری
دچیینساری اتا از قدیمی‌ترین شهرون صنعتی ایران و مازندرون بی‌یه.
شرکت کانادا
دچیینکارخانه نوشابه سازی خوش‌نوش ساری (شرکت کانادا سابق) کیلومتر یک جاده ساری-نکا دله دره. محصولات اینتا کارخِنه عبارتنه از نوشابه‌ئون گازدار: پارس کولا ، شادنوش و...
کارخنه نکاچو
دچیینگت بنویشته ره بخوندین: نکا چوب اینتا شرکت از گت‌ترین شرکتای تولید چوی خاورمیونه هسته.
دوره‌ئی بازارون
دچیینگت بنویشته ره بخوندین: ساری بازارون مثل بعضی از شهرون شومالی ایران ، ساری هم بازارای دوره‌ئی برگوزار وانه.
- شنبه بازار تقاطع کارمندان و آزادی
- یه‌شنبه بازار بخش هشت دله
- دِشنبه بازار خیابان وصال
- سه‌شنبه بازار راهبند دله
- چارشنبه بازار خیابون معلم میدون معلم آخر بلوار پرستار
- پنج‌شنبه بازار خیوبان پیام‌نور و امامزاده عباس جم
بازار روز
دچیینبازار امام‌رضا
دچییناز جومله بازارای منطقه‌ئی شهرداری بنشنه با بازار رضا و ۲۲بهمن اشاره هکردن که بازار امام‌رضا از گت ِبازارای ساری هسته که بلوار امام‌رضا قبل از پل فراورده‌ئون نفتی احداث بیه.
ماهی فروشون
دچیینپل تجن پیش اتا گت بازار هسته که ونه دله فقط ماهیای تازه ئو جه دربموئه بروته وانه.
بازار نرگسیه و رجایی
دچیینبازار نرگسیه نزدیکی کاخ قدیمی آقامحمدخان‌قاجار قرار دانه، و از طرف کوچه مسجد جامع خیابون انقلاب ، کوچه نواب نادر و کوچه پشت استانداری ورودی دانه. این بازار مجموعه پوشاک و کفش و قسمتی از تره‌بار ونه دله وجود دانه بازار نرگسیه اتا از قدیمی‌ترین و پر رفت آمدترین بازارون اوستان مازندرون هسته که قسمتی از وه ره مسجد جامع ساری در بر می‌گیرداشغال کانده.
بازار تورکمن
دچییناینتا بازار دِا شوعبه دانه اتا که قدیمی‌ته هسته ملامجدالدین پشت ِپه دره و اتا ره که سال۸۸ افتیتاح هاکردنه راهبند دله قرار دانه. اینتا بازار از بقیه‌ی بازارون ساری ارزون‌ته و شلوغ‌ته هسته. ونه کاسبون هم ویشته ترکمون هستنه.
این بازار جزء مجموعه بازار منطقه‌ئی شهر هسته و جنوب شهر میون دره. اینتا بازار هم از قدیمی‌تریم بازارای ساری هسته و ونه دله ویشته وسایل عمده‌فروشی وانه.
نمایشگاه‌ئون تجاری
دچیینساری جزو محدود شهرونی ایران دله هسته که به طور مرتب نمایشگاه‌ئون لوازم خانگی، فناوری، کامپیوتر ونه دله برگوزار وانه. و با اینکه نمایشگاه بین‌المللی مازندرون قائمشهر دله دره و هنتا نیمه تموم هسته و به علت عدم تمایل سرمایگذارون در مورد سرمایه در شهرون غیر مرکز اوستان تمومی نمایشگاه‌ئون اوستانی و کشوری مکانای ساری دله وا وانّه.
نمایشگاه‌ئون رسمی
دچیینساری به عونوان اتا از قطب‌ئون موهم تجاری همکاری منطقه آسیای‌میونه و قفقاز و سواحل مازرون دریا شناخته شدهبشناسته وانه و بنا به این همیشه توسط کشورون خارجی و با حضور سفیرون نمایشگاه‌ئون زیادی ساری دله برگوزار وانه.
نمایشگاه‌ئون برنامه‌ئی
دچیینمعمولاً بسیاری از شرکت‌ئون، نهادون، گروه‌ئون و... در مجموعه ایران‌خودرو یا سالون شهر و روستا اقدام به برگوزاری نمایشگاه کانّه. با توجه به اینکه انتظار میرودقراره نمایشگاه بین‌المللی بزرگراه فرح آباد دله بساته بواشه.
محلات ساری
دچییناواخر دوره قاجاریون
دچیینسبزه میدان، نقاره خانه، اوصانلو محله، امامزاده یحیی، بلوچی محله، کردمحله، بلوچی خیل، اصفهانی محله، افغون محله، چاله باغ، شپش کشان، کهنه باغشاه، قلیچ لی محله، میرسرروضه، میرمشهدمحله، بیرامتر (بهرام اُتُر)، در مسجد، پای چنار، شیشه‌گر محله، نعل بندان، بهارآباد، شاهزاده حسین، امامزاده عباس(آزادگله)
محله‌ئون الان
دچیینسبزه میدان، باقرآباد، شکرآباد، نوتکیه، چناربِن، امامزاده یحیی، بازار روز، شهبند، مهدی آباد، کوی ندا، گل افشان، معلم(ساری نو)، ترک محله، کوی آزادی، ۲۲ بهمن، راهبند سنگتراشان، لسانی، میرزازمانی (سعدی،حافظ)، پیوندی، فدک، توکل، کوی سنگ، کوی افشار، کوی اصحاب ، مهیار، پل تجن، طالقانی اول و دوم، پشت پرورشگاه، کوی گلها، پشت زندان، بخش هشت(سلمان فارسی-پیروزی)، پشت مصلی، بربری محله، پیرتکیه، بوعلی(بلوار پاسداران)، میرسرروضه، بهرام اُتُر، آزادگله، سروینه باغ، راهبند دخانیات، نعل بندان، کوی قلیچ، چهارراه برق، چهارراه کارمندان، ساری کنار، طبرستان، ششصد دستگاه ساری، میرسرروضه، کوی برق، کوی نور(پشت انبار برق)، پشت چین دکا، کوی جهاد، چال مسجد، خیام، مازیار و کوی لاله (فوردگازداران)...
شهرک‌ئون و مناطق
دچییناز کوی‌ها و شهرک‌های مهم و مناطق دوگانه آن می‌توان به مجموعه خیابان‌های میرزازمانی و پیوندی و شهرک ۶۰۰ دستگاه و شهرک‌های ۱۱۰۰ دستگاه و شهرک دولتی بزرگ گوهرباران در حال ساخت اشاره کرد و همچنین کوی ۲۲ بهمن و بخش ۸ و مهدی آباد و جام جم و... از مهمترین مناطق مسکونی ساری می‌باشند.
میدان ساعت
دچیینگت بنویشته ره بخوندین: پاساعت
میدان ساعت ایسم اتا میدون هسته که مرکز شهر ساری دله قرار بیته. این میدون برجی با ساعت عقربه‌ئی گنده و مجهز به صدای زنگ ناقوس هسته که زمون تغییر ساعات به شومار رقم ساعت اون لحظه به صدا در اموئه. سال ۱۳۵۵ بساتن میدون این برج شروع بیّه و آخرسری سال ۱۳۵۷ وه ره تموم هاکردنه. محمد‌علی‌حیدری سازنده این برج هسته.[۴۸]
حمل و نقل
دچیینفرودگاه دشت ناز
دچیینفرودگاه دشت ناز، ایسم فرودگاهی هسته که ساری دله دره.[۴۹] این فرودگاه به عونوان اتا فرودگاه بین‌المللی بشناسته وانه و سالانه پروازای زیادی دانه ولی ویشتر این پروازا برای زائرین حج انجام گنه.[۵۰][۵۱]
راه‌آهن
دچیینساری اولین شهر ایران بی‌یه که ساخت راه‌آهن سرتاسری ایران از اونجه شروع بیّه. و بعد از رضاشاء و زمون جهونی جنگ دوم به تصرف نیروئون شوروی دربموئه. این خطوط ریلی از گت شعبه‌ئون راه آهن سرتاسری ایران هستنه که سال ۱۳۰۸خارشیدی در زمون رضاشاء ، اولین فاز وه بین شهرای ساری-بندر شاه افتیتاح بیّه. و همیشه اتا از موهمترین راه‌ئون ایران به شومار شی‌یه.[۵۲] ساخت این راه‌آهن باعث بیّه تا الانه شهر ساری به دِتا قسمت شومالی و جنوبی تقسیم بواشه و باعث ویشتر شدن اختلاف طبقاتی بین مردم این شهر هم بواشه. الانه به قسمت جنوبی شهر راهبند گانه. سال۱۳۸۴ طرحی شروع بیه که اولین پل روگوذر شرق مازرون بساته بیّه. این پل که بعداً سردار نبوی ایسم بیته ، راهبند ره به مرکز شهر متصل هاکرده.[۵۳]
اتوبوس
دچیینایستگاهئون اتوبوس بین شهری ساری عبارتنهد از:
- پاساعت میدون
- راهبند
- راه‌آهن
- میدون ایمام خمینی
- میدون ایمام حسین
- دانشگاء
- میدون خزر
- میدون شهدا
- میدون جانبازان
- میدون معلم
- میدون تجن
تاکسی
دچیینسازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی ساری از اردیبهشت۱۳۷۶ به عونوان واحد شهرداری ساری دله به امور مربوط به تاکسیرانا و تاکسیدارون رسیدگی کارده که با توجه به روشد جمعیت شهری و گت‌بیّن شهر و نیاز به کونترل و نظارت دقیق‌ته بر امور مربوط به حمل‌و‌نقل و جابجائی مسافرین و همشهریا سال ۱۳۸۱ با تصویب اساسنامه و معرفی مدیرعامل به عونوان سازمانی مستقل زیر نظر شهرداری شروع به فعالیت هاکرده.[۵۵] مسیرهای تاکسیرانی ساری عبارتنه از:
- ساعت – راهبند - گنبد
- ساعت – میدون امام
- میدون امام – عبور شهرک فرهنگیا
- ساعت - عبور شهرک فرهنگیا
- دروازه بابل – کوی استانداری
- سه‌راه کشتارگاه – کوی استانداری
- ساعت - میدون تجن
- میدون تجن – عبور هولا
- ساعت - پلیس راه قدیم
- میدون تجن – عبور ذغال چال
- ساعت – سمسکنده
- ساعت – عبور هولا
- ساعت – میدون خزر
- ساعت – کوی پلیس
- ساعت – راهبند دخانیات
- ساعت – دخانیات
- ساعت – انتهای کوی اتحاد
- ساعت – میدون معلم
- ساعت – راهنمائی و رانندگی
- ساعت – کوی آزادی – نهضت
- ساعت – چهار راه آزادی
- میدون ساعت – انتهای ۲۲بهمن
- میدون خزر- میدون تجن
- انتهای شهبند – ابتدای شهبند
- میدون امام – میدون تجن
- میدون امام – پلیس راه قدیم
- میدون امام – میدون شهرداری
- میدون امام – میدون شهدا
- میدون امام – سه‌راه کشاورزی
- میدون شهدا – شهرداری
- قارن – انتهای ۲۰ متری [۵۶]
رادیو تلویزیون
دچیینصدا و سیما
دچیینرادیو تبرستان از دهه ۱۳۲۰ فعالیت خادش ره شروع هاکرده. این رادیو بعداً در قالب شبکهٔ اوستانی صدای مرکز مازندرون به فعالیت خادش ادامه هدائه.[۵۷] تلویزیون ساری اول با فرستنده‌ی ۱۰۰ واتی افتتاح بیه. صدا و سیمای مرکز مازندران هیفدهمین جشنوارهٔ مراکز صدا و سیمای ایران ، دومین مرکز برتر بعداز مرکز خوزستان بشناسته بیّه.[۵۸]
روزنامه و مجلات
دچییناز دورون قاجاریون تا الان نشریات و روزنامه‌ئون زیادی ساری دله چاپ بیّه. الانه از گت‌ترین نشریات ساری بنشنه به ، وارش ، قارن ، نهضت شمال ، دیار سبز ، بشیر اشاره هکردن. همینتی روزنامه سارویه که فقط مخصوص شهرستون ساری هسته با نظارت شورای شهر شهرستون ساری از سال۱۳۸۴ منتشر وانه.
سوغاتی‌ئون
دچییناز سوغاتی‌ئون شهر ساری مثل غذائون سنتی، میوه‌ئون و صنایع دستی این شهر بنشنه به موارد زیر اشاره هکردن:[۵۹]
غذائون سنتی
دچیینآلوکباب با جنگی کرگ ، ماهی دزینگه، سبزی‌پلا، کیی‌پلا، استامبولی‌پلا، عجی‌مجی‌پلا ، ساک‌خارش، ترش آش، گزنه آش، میرزاقاسمی، نازخاتون و کیی خارِش.
میوه‌ئون
دچیینانواع مرکبات، کاندس، تمشک، زردکیجا، گزنه و کیی.
صنایع دستی
دچیینسفالگری، سوزن‌دوزی، قالی‌بافی، قلم‌زنی روی مس، کفش‌دوزی، کنده‌کاری، گل‌دوزی، گلیم‌بافی، معرق‌کاری، منبت‌کاری، نقاشی روی سرامیک، نقره‌کاری و نگارگری.
شهری خاخرون
دچی‌ین
پانویس
دچی‌ین- ↑ مجله ماه تلاش، ۱۳۸۴، شهرداری ساری، صفحهٔ ۴
- ↑ «سالنامه آماری استان مازندران سال 1390». درگاه آمار ایران. (پرونده salnameh90_2-8.pdf، صفحه ۱۴۳)
- ↑ «نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰». معاونت برنامه ریزی استانداری خراسان جنوبی (به نقل از مرکز آمار ایران)، ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- ↑ «سالنامه آماری استان مازندران سال 1390». درگاه آمار ایران. (پرونده salnameh90_2-8.pdf، صفحه ۱۴۳)
- ↑ ونه نوم اینجه بمو: فهرست شهرستان‌های استان مازندران.
- ↑ نشانی اینترنتی: https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DB%8C.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ونه نوم اینجه بمو: جئونیمز. اثر یا نومِ زوون: انگلیسی. انتشارِ تاریخ: ۲۰۰۵.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ "جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری" (فارسی جه). Retrieved 29 October 2023.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=(help)نگهداری یادکرد:زبان ناشناخته (link) - ↑ نشانی اینترنتی: http://www.tabarestan.info/ketabxane/1armun/armun15.pdf.
- ↑ نشانی اینترنتی: https://www.farsnews.ir/amp/13910205001320.
- ↑ نشانی اینترنتی: http://www.khorasannews.com/News.aspx?type=1&year=1390&month=11&day=3&id=1408004.
- ↑ مجله ماه تلاش،علی رمضانپور،۱۳۸۴، شهرداری ساری، صفحه ۱۷
- ↑ مجله ماه تلاش،علی رمضانپور،۱۳۸۴، شهرداری ساری، بخش ساری در آینده صفحه ۳۱
- ↑ از این جمله می‌توان ملنگوف و رابینو روسی، آبوت و گوئی لسترنج فرانسوی ، ره ایسم بوردن
- ↑ از این جومله، ابن اسفندیار بی‌یه، تاریخ تبرستون به قلم ابن اسفندیار ، جلد اول ، صفحه ۵۸
- ↑ پورتال شهرداری ساری.
- ↑ هردوت که اولین بار نام دریای مازندران ره به ایسم‌ئون هیرکانیا و کاسپین معرفی هکرده
- ↑ پولاک، ادی؛ سفرنامه پولاک؛ بخش از سادراکارتا تا ساری امروزه، صفحه ۵۱۷
- ↑ پهلوی زوون دله هدائن پسوند گرد به شهرون بی‌رواج نیّه ، و از اونجا که احتمال وه هسته که اونجه گلای زرد در اموئه ، اینتا ایسم ره بیته ؛ کتاب استاد اسلامی ، صفحه ۵۸
- ↑ تاریخ طبری، نوشته محمدرضا حبیبی کولائی، ۱۳۸۹، چاپ نیّه.
- ↑ طبرستان پارسی
- ↑ مجله ماه تلاش،علی رمضانپور،۱۳۸۴، شهرداری ساری،صفحات نخست
- ↑ مجله ماه تلاش،علی رمضانپور،۱۳۸۴، شهرداری ساری،صفحات نخست
- ↑ واقعه قلعه شیخ طبرسی، سیامک ذبیحی مقدم،انتشارات عصر جدید، چاپ آلمان .
- ↑ زرتشتیان مازندران
- ↑ «جمعیت شهرهای استان مازندران در سرشماری سال 95 / ساری پرجمعیت‌ترین شهر استان + جدول». هارشی‌یه بیی ۲۰۱۷-۰۴-۱۷ گادِر.
- ↑ مازرون و استرآباد ، رابینو ، قسمت تاریخ ساری و سفرنامه‌اش به ساری
- ↑ شنبه
- ↑ مجله ماه تلاش،علی رمضانپور،۱۳۸۴، شهرداری ساری،صفحه۱۰-۲۰
- ↑ مجله ماه تلاش،علی رمضانپور،۱۳۸۴، شهرداری ساری،صفحه۱۰-۲۰
- ↑ تاریخ طبرستان ،ابن اسفندیار ،در سراسر کتاب به این موضوع اشاره می‌کند
- ↑ تاریخ مازرون و استرآباد، بنویشته رابینو ،صفحات۲۰۲تا۲۰۷
- ↑ کتاب تاریخ۲۰۰۰ساله ساری ، استاد حسین اسلامی
- ↑ مجله ماه تلاش،علی رمضانپور،۱۳۸۴، شهرداری ساری،صفحه۱۰-۲۰
- ↑ مجله ماه تلاش،علی رمضانپور،۱۳۸۴، شهرداری ساری،صفحه۱۰-۲۰
- ↑ مجله ماه تلاش،علی رمضانپور،۱۳۸۴، شهرداری ساری،صفحه۱۰-۲۰
- ↑ پورتال ساری
- ↑ مجله ماه تلاش،علی رمضانپور،۱۳۸۴، شهرداری ساری،صفحه۱۰-۲۰
- ↑ مجله سینما ایران،چاپ۶۴
- ↑ مجله عملکرد شهرداری ساری در سنوات۲۰۰۶-۲۰۰۷ ، چاپ شهرداری ساری
- ↑ کمیته پینت بال استان مازندران
- ↑ تاریخ طبری، نوشته محمدرضا حبیبی کولائی، ۱۳۸۹
- ↑ مهجوری اسماعیل: تاریخ مازندران، چاپ اثر، ساری، ۱۳۴۵.
- ↑ پویا قاسمی، اقبال: مدارس جدید در دوره قاجاریون (بانیان پیشروان)، مرکز نشر دانشگاهی، تهرون، 1377.
- ↑ حسین اسلامی: تاریخ دوهزارساله ساری (دارالملک مازندران)، دانشگاه آزاد اسلامی قائم شهر، ۱۳۷۲.
- ↑ مهجوری اسماعیل: تاریخ فرهنگ ساری، نشریه فرهنگ ساری، بی تا، بی جا، ۱۳۳۹.
- ↑ مهجوری اسماعیل: تاریخچه ی فرهنگ ساری، سالنامه فرهنگ استان دوم (مازندران)، چاپخانه ی شرکت سهامی طبع کتاب، بی جا، ۱۳۳۷.
- ↑ مازندنومه
- ↑ «دو پرواز جدید به پروزاهای داخلی فرودگاه دشت ناز ساری افزوده شد». استانداری مازندران. هارشی‌یه بیی ۲۷ فروردین ۱۳۸۹ گادِر.
- ↑ «فرودگاه پر از ناز». مازندنومه. هارشی‌یه بیی ۲۷ فروردین ۱۳۸۹ گادِر.
- ↑ «تاکید بر تحقق بین المللی شدن فرودگاه دشت ناز ساری». شمال نیوز. هارشی‌یه بیی ۲۷ فروردین ۱۳۸۹ گادِر.
- ↑ جوغرافیای تاریخی ساری ، حسین اسلامی.
- ↑ مجله ماه تلاش،علی رمضانپور،۱۳۸۴، شهرداری ساری.
- ↑ سازمان اتوبوسرانی ساری
- ↑ سازمان تاکسیرانی ساری
- ↑ سازمان تاکسی رانی ساری
- ↑ «تاریخچهٔ مرکز». صدا و سیمای مرکز تبرستان. هارشی‌یه بیی ۱۷ ژانویهٔ ۲۰۱۰ گادِر.
- ↑ «دیجیتالی‌شدن پخش برنامه‌ها از سیاست‌های اصلی شبکهٔ سهند». صدا و سیمای مرکز آذربایجان شرقی. هارشی‌یه بیی ۲۳الگوی Str index کارکتر را تشخیص نداد.۳ مارس ۲۰۱۰ گادِر.
- ↑ خوراک شمال، صفحه‌های ۲۸ تا ۹۳
- ↑ ساری خواهر خوانده فرهنگی و اقتصادی شهر کومل کشور بلاروس شد
منابع
دچی‌ین- کتاب جوغرافیای تاریخی ساری به قلم دوکتر محمد حسین اسلامی .
- بخشی از مقاله شهر ساری، به همراه مجموعه ساری به همه زبونای دنیا به کوشش علی حسامی .
- برگردون بخشایی از دانشنومه بریتانیکا .
- ماه تلاش تهیه بیّه شهرداری ساری در سال۱۳۸۴ .
دیگه چیزون
دچی‌ین
| ویکی تلمبار دله بتونّی پرونده‌ئونی که ساری خَوری دَره ره پیدا هاکنین. |
