ویکی‌پدیا:هفتگی بنویشته/سال ۲۰۲۴
رجه
دچیینامسال ِکاندیدبَیی بنویشته‌ئون
دچی‌ین| هفته | خلاصه متن |
|---|---|
| ۱ | .jpg) جریان ِترانسفورماتور (انگلیسی جه: current transformer) که وه ره خلاصه گنه CT، ات‌جور ترانس هسته که وه ره برق پست دله یلنه که جریان ِقایده ره سرصاب بوئن و ونه حفاظت دله هم بکار اِنه. سی.تی. شه انواع و اقسام دارنه که هر نوعِ نصب و کار بزوئن فرق کنده و وشون ِدله-درون هم ات‌جور نی‌یه. سی.تی. درون دِ سر سیم پیچ دَپیت هسته که اتا ره اولیه و اتی دیگر ره ثانویه گننه. اولیه که پچیک‌ته هسته جه راستکی جریان گذر کانده و شونه و این هِدارِ مسیر دله جه رد وونه، ونه مغناطیسی میدون ثانویه ره چک گیرنه و باعث وونه ثانویه دله اتا پچیک‌ته جریان راه دکفه که ونه قِد کمتر هسته ولی چون ونه ضریب ره دومبی که چنده هسته، تومبی دَر بَوِریم که اصلی جریان چنده بییه. سی‌تی برخلاف ولتاژ ترانس (PT)، شه اولیه‌یِ وَر دکّل سنگین و کلفتِ سیم‌پیچی ندارنه و خله اوقات فقط اتا سولاخی فلز دله (که ونه سطح مقطع گت ونه بوئه) جه اصلی جریانِ کابل ره گذر دنّه که ونه مغناطیسی خاصیت فلز درون دپیچه و ثانویه ره اینتا فلز دور پیجنّه که جریان دوّم ره بَیره و بَوِره آمپرمتر دله اندا-ور-اندا هاکنه. همینسه سی‌تی ِاتا دیگر نوم ره «سری ِترانسفورماتور» هم گنّه چون اولیه‌یِ سیم‌پیچ و جریانِ اصلی سیم هِئی جا سری وونه.
|
| ۳ |  کریسیپوس یا کرایسپوس [اهل سولی] اتا یونان باستان فیلسوف بییه که رواقی فلسفه ره قبول داشته. وه جوونی شه کوچ ره بَوِرده آتن و اونجه کلینتس رواقی ِشاگرد بیّه. حدود سال ۲۳۰ پ‌م، کلینتس بمرده په، کریسپوس رواقیونِ سومین مِلّا و گت بیّه. وه خله پر کار و پرتلاش نویسنده بییه و کلینتسِ استاد، زنون رواقی، آثار ره گسترش هدا و رواقیون ره از نو بساته که وه ره همینسه «رواقیونِ دومین مؤسس» اشناسنّه. کریسپوس خله منطق، علم تئوری، اخلاق و فیزیک دله قَدِر بییه. وه گزاره‌ای منطق (پروپزیشنال لوجیک) سیستم ره بساته که که جهونِ عملکرد و آدمونِ نقش ره بتتر درک هاکنن. وه تقدیرگرا بییه و گته آدمون ونه سرنوشت ره گِس هادن، ولی اینتی فکر کرده که آدم ونه شه فکر و عمل سر اراده داره. وه گته که اخلاق بستگی دارنه که جهونِ ماهیت ره چتی دَر-بَوِرد بوئی. وه شه شاگردون ره یاد دائه که چتی علاقه‌ئونی که سرکش هستنه و آدمی ره عذاب دنّه ره ونه سرکوب هاکردن. ونه دوره رواقیون اتا مهم و پرطرفدار مکتب بَینه و یونان و روم دله تا سال‌ها په‌روو داشتنه. علاقه‌ای که وه زوون‌بازی جه داشته، باعث بییه که حتا ونه شاگردون هم بعضی گدر ونه حرف ره حالی نوون. ونه کتابون جه هچ‌کمین باقی نموندستنه و فقط بعضی تیکه-پاره قسمتون سالم جان بدر بَوِردنه. همین اواخر، ونه بعضی بنویشته‌ئونِ باقی بموندست ره هرکولانیوم پاپیروس دله کشف هاکردنه.
|
| ۷ |  نجیب بُقیله که وه ره ناییب بوکیله هم گنّه، اتا السالوادوری سیاستمدار هسته که ونه تبار فلسطین ِمسیحیون جه هسته. وه اول کشورِ حاکمِ حزب دله عضو بیّه و دِ دور پشت‌هم ونه سر رأی هدانه که سن سالوادور ِشهردار بیّه ولی حزب جا سیوا بیّه و ژوئن ۲۰۱۹ شه اتا نو ائتلاف بساته که بعد از چندین سال دِ قطبی انتخابات سیستم ره له بدا و اتا جدیدِ حزب جه رییس جمهور بیّه. وه دومین کش، فوریه ۲۰۲۴ انتخابات دله ریاست جمهوری وسه کاندید بیّه و مردم بیش از هشتاد درصد، ونه سر رأی بدانه. ونه ریاست جمهوری دوره اتا طرح هدا که بیت کوین ره برسمیت بشناسی‌یه و این کریپتو کارنسی ره خِدپرداز (ATM) دستگاه جه تونه السالوادور دله استفاده هاکنن. وه طرح هدا که اتا شهر هم بیت کوینِ حول بساجن. اتا کار دیگه که هاکرده و اسم درهاکرده، این بییه که آمریکایی‌شون جه قرض-قول هاکرده تا پولیس ره تجهیز هاکنه و مخالفون وه ره بکوبستنه. السالوادور سال‌های سال ویشترین مرگ و میر و تیراندازی ِآمار ره جهون دله داشته. وه پولیس ره تقویت هاکرده و گانگسترون جه اعلام جنگ هاکرده. در عرض چند سالی که وه رییس‌جمهور بییه، آدم بکوشتن آمار خله خله کمتر بیّه ولی بعضی حقوق بشری سازمانون و متحد ملل سازمان پولیس ِجنایت ره محکوم هاکردنه که نجیب بوقیله گنه وشون خله نازک‌نارنجی هستنه و این همه نخش شرایط که دارمی ره نوینّه. وه حتا دستور هدا که گانگسترونی که وشون قَورِ سَر بارگاه بسات بینه ره خراب هاکنن و رقد بدن و این کار ره نازی آلمان ِسیاستمدارون ِقَورِ له بدائن جه مقایسه هاکرده. |
| ۱۰ | .jpg) پتیلوس یا پیتیلوس یا اشلک (علمی نوم: pseudopus apodus)، ات‌تی خزنده حیوون هسه که مازرون هم دره. این حیوان اِتی بی‌دست و لینگ ماچکل هسه، ولی خله‌ها اشتباهاً خیال کاننه که این حیوان اتی مَر هسته. پتیلوس بی‌آزار هسه و سم نارنه و کم آزارترین مَرون جه محسوب وونه ولی وقتی خاینه شه جه دفاع هاکنه گاز گیرنه. این حیوون بَئو و گل جه تغدیه کانده. این حیوون مَله‌ئون دله اِنه چیندکا و کرم ابریشم و توت ره خانّه. این حیوون ِبلندی بتونده تا ۱۳۵سانتی‌متر بَواشه. ونه بَدِن قهوه‌ای مایل به زرده و ونه اِشکم (بتیم) و سر پولِک دانّه، ونه گردِ کلّه باعِث وونه که گت اجیک ره بَمونده. وه لینگ هم دانّه ولی خله پچوک (دِ میلیمتری) هسته و سخت بَنشنه وه ره هارشی‌ین. ولی ونه گوش‌ها، پولِک‌ها و اشکم ِشکل خله مَرون جه فرق کانده. ونه دِم اگه بَکِندِست بَواشه، تازه دِم خله لس‌لس ای دَر اِنه ولی قبلی دِم جه تیره‌ته وانه. |
| ۱۳ |  عفریت یا عفریته اتا قویِ موجود هسته که اسلامی فرهنگ دله وه ره باور داشتنه. عفریت ویشته گدر بمرده‌ئونِ روح جه ارتباط گیرنه. هم قورآن، هم حدیث و معراج ِروایت دله، عفریت نوم اجنده میون بمو. مسلمون‌هایِ فولکلور و آسنی دله، عفریت ره اتی سیوا موجود هاکردنه که شیطونی قدرت داینه و بمرده آدمون جه وصل وونه و خرابه و دیوکلی دله زندگی کنده ولی ونه اصلی سِره جهندم هسته. وه ره خله داستان‌ها، شعرون و این اواخر فیلم و ویدئو کا دله سِراق دِنه. اسلامی کتابون دله عفریته نوم ره همیشه جن نوم په یارنه. چون «جن» اصطلاح ره خله کُلی گتنه و ونه معنا مبهم بییه، جن و عفریته‌یِ رابطه هم ظارا دیار نیّه. همینسه اسلامی کتابون دله این لقب ره یاردنه که اتا قِد-دار ولی بدخاه روح ره سِراق هادن. ونه نوم قورآن دله هم نمل سوره دله دره، هم سلیمون آسنی دله، سلیمونِ درگاه حاضر وونه. اتا حدیث هم دره که ظارا محمد ِنماز ره خاسته په هچینه. |
| ۱۶ |  لیمبو (اینگلیسی جه: Limbo) اتا پازل-سکو ویدئو کا هسّه که اَتی ترسِ عنصرئون دی دارنه و پلی‌دد، که اتا مستقل ویدئوکا ساج استودیو هسّه وره بساته و جولای ماه ۲۰۱۰ وره تنک هاکرده. لیمبو اتا 2D کار هسّه که کاکر نقش اتا بی نوم ریکا ره دارنه که شه خاخِر دمبال دره و کاکر ونه وره خطِرناک جائون دله یور بوره. کاسازئون، کایِ پازل‌ئون ره اینتی دیزاین هاکردنه که وشون انتظار داشتنه که کاکر اولین کَش باخت هاده و ای درستِ راه‌حل ره پیدا هاکنه. کاسازئون، لیمبو ره سیو و اسپه رنگئون جا سراق هدانه و اَمبینت (ambient) ونگ ره به کار بوردنه تا اینتی اته جور ترسناک اتمسفر کا وسه دِرِس هکرد بوشن. اینتا کار جا کا نقدکرئون ره خله خِش بمو و باتنه اینتا کا نو‌آر فیلم و آلمانی امپرسیونیسم ره موندنه. نقدکرئون همینان وسه لیمبو ره اتا هِنِری ویدئو کا رج وندی هاکردنه. لیمبو نقدکرئون دِلوس بییه، اما ونه کچیک و کِتاه آسنی وشون پَلی اختلاف دینگوئه، اتته دسّه باتنه ونه وا-بشتِ تِموم بَیِّن جول تِرِ معنی داشته کا ونه مکانیک جا خله خار دَوِست بَی بییه، دیر دسّه گتنه که ونه کچک آسنی کا خله جمندر تموم بیّه ونسه بد بییه و باتنه ونه ارزش ره جر بَورده. اتا اِشکال کا همه بئیت بینه وه بییه کا اینتا کا قِیمِت ونه جمندر تموم بَیِّن جا تناسب ندارنه و تونده باعث بوو کاکرئون وره نخرینن، ولی دیر نقدکرئون گاتنه که اون تومی که ورده تا تموم بووه ایده‌آل بییه. این کا، بِت‌ترین کائون لیست دله قرار بیته. لیمبو تنک بیّن په خله خار-خار بروته و ات خله جایزه بورده و ۲۰۱۰ سال که ونه تنک بین گدر بییه اتا از بت‌ترین کا ئون سال نوم بیته.
|
| ۱۹ |  آرسن کوتزویف (آسی جه: Коцойты Арсен) اتا اوسِتیایی مولف و بنویشته‌کر بییه که روسیه امپراتوری دله دنیا بموئه. وه اتا از بنیانگذارئون آسی زوون نثر و از کسونی هسّه کا جدید آسی زوون شکل بئی‌تِن خله تاثیر داشته. وه یتا از شناساترین آسی تنک‌کرئون بییه. کوتزویف اتا فقیر خونواده‌‌ی جه و جیزل نوم روستای دله که ولادی‌کفکاز پلی دره بزائه بیّه. ونه سن کا ۹ سال برسی‌یه وره شه روستای مدرسه نوم بنویشتنه. وه اونجه که دیّه ات خله کتاب پیدا هاکرده که ونه آموجش و سواد وسه خله خار بییه. مدرسه تموم بیه په وه بورده مسیحی ارتدکس حوزه علمیه‌‌یِ أردُن درس بخوندسّه اما اون گدر مریضی بیته و مجبور بیبه کا حوزه جا بوره. وه پئی هاکرده شه روستا و اونجه شروع هاکرده شمالی کفکاز روزنومهئون وسه بنویشتن. وه شه روستای مدرسه معلم هم بیّه. ۱۹۰۲ دله و شه روستای شورش ره ملحق بیّه و همینسه وره اون منطقه جا اخراج هاکردنه. وه تصمیم بیته بوره جنوبی قفقاز، وه اونجه شه معلمی کار ره ادامه هدا و مقاله و کچیک آسنی نویشته. ۱۹۱۰ سال وه گورجستون تفلیس شهر دله، شروع هاکرده اتا مجله تنکر هاکردن کا ونه نوم ره بی‌یشته Æфсир کا ونه معنی بونه گوش یا گنّمِ گوش. اینتا روزنومه فقط ۱۴ کَش بنویشته تنک هاکرده اما همین کچک تعداد جا خله گت تاثیر آسی ادب و روزنومه بنویشتن سر داشته. ۱۹۱۲ سال دله کوتزویف شه کوچ ره بورده سنت پترزبورگ، وه اونجه خله جاها کار هاکرده، بستینکلا ولادیمیر لنین معروف روزنومه "پرادا". وه با اینکه روستایی وچه بییه، ونه انده روسی زوون ره خار دونسّه که روسی زوون روزنومهئون وسه نمونه خونی هاکنه. روسیه ۱۹۱۷ انقلاب په، کوتزویف شهرت ویشتر بیّه. وه روزنومهئون و مجله‌ئون وسه نویشته ، و آموجش و درس بخونسّن مرتبط موضوعات دله کار کرده... |
| ۲۲ |  قطر اتا عربی کشور هسته که عربستون جزیره‌مونای ِشرق و خاورمیانه دله قرار دانّه، این کشور فارس دریامونا دله دَره. ونه نیشتگا دوحه هسته. قطر خاشکی دله فقط عربستون جه سامون دانّه و شه اتا جزیره‌مونا هَسته. اواسط قرن ۱۹ میلادی جه آل ثانی این کشور دله ارثی حکومِت دارنه و اسا تمیم بن حمد آل ثانی امیر هسته. قبل این که قطر دله نفت دَربَزنه، قطر عمدتاً مروارید پِشتی چرخ گیته. این کشور تا سال ۱۹۷۱ بریتانیا کولونی دله دَیّه. ونه استقلال په، چون گازی که ونه سامون دله جه دَراِمو خله زیاد بییه، باعث بیّه ثروتمندترین کشورون جه بَواشه. رسمی زوون این کشور دله عربی هسته و انگلیسی معمولاً دومین زوون وسّه استفاده وانه. رسمی دین اسلامه و پول ِیکا ریاله. قطر ِمردمون ویشته خارجی هَستنه و یک‌سوم جمعیت ره خادی قطریون تشکیل دِنّه و فقط یک‌چاروم زن هَستنه. قطر اقتصاد خله خار چی هسته. وشون شه نفت و گازی منابع پشتی اقتصادی رشد داشتنه و خله جائون سرمایه‌گذاری هاکردنه. این کشور ِمردمون دنیا دله بیشترین سرانه‌ی درآمد ره دارنه و عربی کشورون دله قطر همه جه ویشته توسعه په در شونه...
|
| ۲۵ |  تانگو گِیم‌وُرکز اتا جاپونی ویدئوکا ساجِ کومپانی هسّه که ونه مَقِر توکيو دره، مارچ ما ۲۰۱۰ گدر شینجی میکامی که پیش تِر کپکام کومپانی و سّه کار کرده وره تاسیس هاکرده، ۲۰۱۰ اکتبر مایِ گدر اتی مالی مشکلات وشون سر دکته و زِنی‌مکس مدیا، کومپانی ره صاب بیّه. تانگو، سروایول هارر کائون؛ دِ ایوُل ویزن، دِ ایوُل ویزن ۲، اکشن-ادونچز کا: گوست‌وایز: توکیو، و رایم-بیسد اکشن کا: های-راش ره بساتنه. تانگو‌یِ پِرماری کومپانی زنی‌مکس مدیا مارچ ما یِ ۲۰۲۱ گدر مایکروسافت (Microsoft) جا بَخری بیّه، اینتی تانگو اولین جاپونی استودیو‌ئی بیّه که مایکروسافتِ کاساجی‌یِ پورتفولیو ره دله بموئه. شینجی میکامی ۱۹۸۹ گدر به یور کپکام کومپانی پلی دیّه، ونه چن تا فرانچایز‌ئون سر کایری کرده و اتا ترسناک (هارِر) ویدئوکائون سری که ونه نوم رِزِدِنت ایوُل (Resident Evil) بییه ره دِرِس هاکرده. توم که یور بورده، کپکام کومپانی میکامی وسه پِر گت بَی بییه و و هم خاسته که دیر کائون که ترسناک نَوِّن بسات هاکنه. اَتی بگذشته، وه آزاد شی‌یه کومپانی‌ئون جه کایری کِرده، بستینکلا؛ پلانتینیوم‌گیمز (PlatinumGames) کومپانی وسّه وَنکوئِش (Vanquish) ره کارگردونی هاکرده و گرس‌هاپر منیوفکچر (Grasshopper Manufacture) وسه اتا اکشن-هارِر کا که ونه نوم شَدُوز آو دمند (Shadows of the Damned) بییه ره تهیه‌کَری هاکرده. سگا (Sega) چن کَش اتا ترسناک کا بساتنه وسّه وره پیغوم هدائه اما وه رد هاکرده. ۱ مارچ ما ۲۰۱۰ سال، میکامی کا ونه سن ۴۴ ره برسی بییه و تا ۱۲ کاساجِ دیر تانگو ره توکیو‌یِ اودیبا دله تاسیس هاکردنه و میکامی شه کاری دفترِ کوچ ره اوساکا جه بورده اونجه. می ما ۲۰۱۰ گدر، شیگنوری دیشاکاوا ما پلنتینیوم‌گیمزِ وسّه مَد‌وُرلد (MadWorld) ره کارگردونی هاکرد بییه کومپانی ره ملحق بیّه. تانگو، ات دقسی چن تا پروژه‌ی کارِ ره شروع هاکرده، اتا کچیک تیمِ جا وشون ۶ مایِ سر اتا جوکِ کایِ سر کار هاکردنه کا اینتی بییه که اتا تَسوک دره و شه دِتا لینگ سر اِس هاکرده و شات‌گان (اتّه جور تِفِنگ) جه گِلیله دَر کِنّه...
|
| ۲۸ |  امپرسیونیسم اتا هنری سبک هسته که قرن نوزهم میلادی، اروپا دله، بوجود بمو. خصوصاً ۱۸۶۷ تا ۱۸۸۶ ات گروه هنرمند که وشون تکنیک و شیوه هئی ره موندسته ره امپرسیونیست گتنه. وشون اولین دسته جه کلود مونه، پیر-آگوست رنوار، کامیل پیسارو، آلفرد سیسلی، ادگار دگاس و برته موریسوت دئینه و پئی‌ته چنتا خار-خار نقاش دیئر، گوستاو کایلبوت، ماری کاسات، پائول گوگن و ژرژ سورا دسوری هم وشون جمع ره اٮضافه بَینه. وشون استایل فرق‌هایی داشته ولی وشون ِکار چنتا چی ره هم‌باز بییه، من‌جمله همه‌شون دلوس بییه که مردمِ زندگی ره عینی و دقیق تصویر هکشن و نور و رنگ ِتأثیر ره ویشته سٮراق هادن. این انگیزه شاید إسا دیگه خله ساده بنظر بئه ولی قرن نوزهم که فقط نقاشی ره انجیل و مسیحیت ِشخصیتون وسّه بکار وَردنه، این‌جور نقاشی دکشی‌ین جرئت خاسته و انقلابی ایده حٮساب یمو. امپرسیونیسم باعث-بانی بیّه که هنر ِموضوع رها بوو و شه هِدار ره پیدا هاکنه. هنرمندونی که دمبال‌ته وشون نوم ره بشتنه «امپرسیونیست»، اوایل پاریس دله دهه‌ی ۱۸۶۰ هئی جه قرار یشتنه. پیسارو، مونه، پائول سزان و آرماند گیلامین اتا آکادمی دله آشنا بئی بینه که غیررسمی هنرستون بییه. سال ۱۸۶۲ مونه بورده اتا آتلیه دله عضو بیّه و اونجه هم ات‌خله رفخ پیدا هاکرده که وشون‌ها هم اتی دیگر گروه بساتنه. هر دِ دسته مدام هئی جه ملاقات کردنه و نقاشی تکنیک خَوِری گپ زونه و دانشگاهی درس جه راضی نینه و نخاستنه تاریخی و اسطوره‌ای و مذهبی نقاشی بکشن ولی تخیلی یا ایده‌آلی نقاشی بکشی‌ین جه هم جَری بینه... |
| ۳۱ |  الف و لیل که ونه معنی هٮزار و یک شو وونه، اتا آسنی کتاب هسته که ونه دله ات‌خله پچیک‌ته آسنی دره. این پچ-پچیک آسنی ره بصتینکلا شهرزاد دره شاه وسّه هر شو تعریف کنده که وه ره خو بیره. ظارا، هزار و یک شو اصلی نسخه فارسی زوون جه بییه که اسا دنی‌یه ولی ونه عربی دگارست هنتا کَته. این کتاب خله جدیدِ دوران شناسا بیّه و ونه سر جه خله فیلم و آسنی و کا بساتنه. هٮزار و یک شو نویسنده و زمانه ره دقیقاً ننشنه میّن هاکردن ولی ونه آسنی و داستان میونی آسیا دله گذرنه یا شاید چین و هند جه وَردَگرده. این کٮتاب ِاصلی روایت اینتی هسته که اتا شاه، «شهریار» نومی، وقتی دَر وَرنه که ونه زِنا ونجه خیانت هاکرده، وه ره کِشنه و مردهایی که ونجه بختنه ره هم بکوشته و من‌بعد دشتِ زنان جه وه ره بد إنه و هر شو اتا کیجا جه خِسنه و هر زمون که اتا کیجا دیگه ونسه بیارن، قبلی ره دستور دِنه بکوشن. ونه «وزیر» دِتا کیجا دارنه که گت‌تری ره «شهرزاد» و پٮچیکی ره «دنیازاد» گنّه. شهرزاد اتا نقشه شننده و شه پییر جه خانه که وه ره شاهِ زنا هاکنن. وه هر شو شونه شاه وَر و ونسه اتا آسنی گنه تا شاه ره خو بیره و شه آسنی ره ناقص إلنه و شاه ره قول دِنه که فردا-شو شه داستان ره سر کنده. ونه داستان‌ها خله شاه وسّه مزه کنده و شهرزاد این نقشه ره أنده پیش وَرنه که شاه ونه بکوشتن جه گذرنه. آسنی دله گردِ شخصیتون و کاراکترون نوم ایرانی هسته ولی فورمی که آسنی دارنه، هند ادبیات جه إنه. ونه کال‌آسنی‌ئونِ تنوع و وشونِ جوغرافیایی تَنِکی اینتی هسته که خال‌کندی ات نفر بعید بوئه تموم اینان ره بنویشت بوئه. ضمناً ونه محاوره‌ای یا کِتاری متن و گرامری اٮشتٮباه أنده زیاد هسته که تونده این فرضیه ره تأیید هاکنه که هر آسنی ره اتی بائوته چون عربون ِحرفه‌ای نویسندگون اینتی ننویشتنه.
|
| ۳۴ |  کِریکِت اتا گروه‌پشتی ورزش هسته. این ورزش ره قرن شونزهم میلادی هندستون دله بساتنه ولی خله سال بکشی‌یه که ونه قوانین اینتی بوون که إسا کا کنّه. کریکت ویشته مشترک‌المنافع کشورون اتحادیه دله مردمِ دِلِوست هسه. کریکت‌زمین قایده تونده خله فرق داره؛ مثلاً لندن ِگتِ استادیوم که «لورد» نوم دارنه، ۲.۲ هکتار گتی دارنه یا ونجه ویشته، ملبورن کریکت‌زمین واری استادیوم هم دره. ولی این کا ره بنشنه پچیک‌ته و خورد بنه درون هم بازی هاکردن. بنه ونه چمن بوئه و ونه دور ره خط کشنّه که کایِ هَند-حریم میّن بوئه. زمین وسط اتا شر ره خاکی ساجنّه که اصلی کا اونجه هسته و ونه دور چمن هسه که فرعی کاکرون درنه. خاکی بنه دِ وَر ویکت کته. ویکت (wicket) ات‌چی هسته که زمین دله دِکاشت وونه و چنتا قسمت جه تشکیل وونه: اتا سه پایه چو (stumps) هسته و ونه سه‌تا پایه‌ئون ۲۸ اینچ (۷۱٫۱ سانتی‌متر) بلندی دارنه و وشون کلفتی یک‌إندا (حدود ۱٫۲۵ اینچ قطر) هسته. وشون وسط إتنده‌چی فاصله یلنه که توپ نتونده وشون وسط جه رد بوو. دِ تیکه چو هم درنه که وشون ره قــَـیِّم (bails) گنّه و اینان هرکمین ۴٫۳۷ اینچ (۱۱٫۱ سانتی‌متر) اندازه دارنه و سه‌پایه چویِ سر وشون ره کار إلنه. قیّم‌ها خله کلفت نینه. سرجمع ویکت ۹ اینچ (۲۲٫۸۶ سانتی متر) پهنا دارنه. زمین دله دِتا ویکت یلنه که هرکمین پَلی اتا ضربه‌زن (batsman) إستا که ونجه دفاع هاکنه و أتا مهاجم (bowler) هم دره که خانه ویکت ره حمله هاکنه. تقریباً وشون دِتا، زمین وسط و انتها، دیم-به-دیم قرار دارنه. پایه‌ئون وَر جه اتا اسپه خط کشنّه که میّن کنده ضربه‌زن و مهاجم کجه-کجه تونّه شه کار ره انجام هادن و اگه هر مرحله شه حریم جه یور بورن، خطا وونه. هر تیم اتا کاپتان دارنه. دِتا داور زمین دله درنه که اتاشون مهاجمِ ویکتِ پشت إستنه و اتی دیگه فاصله‌ی پونزده یاردی جه إشنه که هچکی خطا نکنه. دِ نفر هم درنه که امتیازها ره نویسنّه که یاد نشو. کاکرونِ أرمون این هسته که وشون تیم دست‌های ویشتری ره برنده بوو. داور اول شیر-خط کشنه که میّن هاکنه کمین تیم شروع هاکنه...
|
| ۳۷ |  لیبرلندِ آزادِ جمهوری اتا پچوک‌کشور هسته که دانوب ِروخِنه په دره و کرواسی و صربستون ِوسط کَته. این منطقه ره نا صربون و نا کرواتون رسماً نِخانّه. روز ۱۳ آوریل ۲۰۱۵ اتا چکی مَردی که ونه نوم ویت یدلیچکا هسته، این کشور ِتأسیس ره اعلام هاکرده. این کشور ِدولِتی سایت دله بنویشتوئه که کرواسی-صربستون ِسامونی اختلافات وسّه هسته که اِما تومبی این کشور ره رسماً اعلان هاکنیم. هیچ کشوری لیبرلند ره اتا مستقل کشور ندونده و حتی متحد ملل سازمان دله لیبرلند عضو نی‌یه. اینتا کشور دله هچکی آدم دکال دنینه و اونجه رفت-روش هاکردن براحتی نی‌یه. این مردی که لیبرلند ره بصتینکلا بساته، گنه ونه أرمون این هسته که اتا کىشور داره که ونه دله لیبرترینیسم عقیده ره کامل بجا بیاره. لیبرلند، سرجمع ۷ کیلومتر مربع گتی دارنه. |
| ۴۰ |  محمود هوتکی کا ایران دله وره محمود افغون اشناسننه؛ سه‌یم هوتکی سالار بییه کا صفویون ره بنه بزوئه و ۱۷۲۲ جا تا ونه میرِش (=بمردن) گدر ۱۷۲۵ ایران شاه بییه. محمود میرویس خانه ریکا بییه و علجی طایفه دله بِندار بییه. علجی طایفه، اته پشتون طایفه بییه. ونه پر میرویس خان ۱۷۰۹ میلادی دله قندهار ره مستقل هکردنه. میرویس خان بمردن په ۱۷۱۵ دله میرویس خانه برابر عبدالعزیز هوتک تابری (قدرت) بیتنه. محمود شه آمو عبدالعزیز ره بکوشتنه و تاج و تخت ره بیتنه. نوچه محمود خواستنه ایران ره بیره و ایرانه هه بوردنه (یورش بوردنه). وه اول هرات ره بیتنه (۱۷۲۰ دله) اون سفه کرمان ره هه بوردنه و اوجه ره هاچنگ هکردنه. ۱۷۲۲ دله محمود شه اِسپَأ (لشگر) جا کا ۲۰۰۰۰ تن بی ینه کرمان و سیستان و یزد ره بیتنه و وه اصفهون ره هه بوردنه. اته نورد انگاره بیته کا اما وره گلون آواد نورد اشناسمی کا ونه دله محمود صفویونه اسپأ ره بنه بزوئه. محمود بوردنه اصفهون و اوجه ره کوس هدائه. چو محمود تب خنه نداشتن وسه اصفون ره طولانی کوس هدائنه. انه ونه کوس هدائن طول بکشیه کا اصفهون مردم وشنا بیننه و شه خدون ره تسلیم هکردننه. محمود اصفهون ره بیتنه و سلطون حسین شا شه تاج و تخت ره محمود ره هدائه و اته شه دتر و خاخر ئم محمود جا عقد هکردنه...
|
| ۴۳ | هتچت (اینگلیسی جه: Hatchet) ات رومان هسّه که آمریکایی نویسنده گری پالسن وره بنویشته. اینتا کتاب هتچت سری کتاب‌ئون دله یتّمین هسّه و این سری گرد کتاب‌ئون ۵ تا بونه. دی‌ئِر کتاب‌ئون نوم: دِ ریوِر (۱۹۹۱،)، برایِنز وینتر (۱۹۹۶)، برایِنز ریتِرن (۱۹۹۹)، و برایِنز هانت (۲۰۰۳) بونه. هتچت، یتّمین کَش، ۱۹۸۷ سپتامبر مایِ دله تنک بیّه و ونه تنک‌کر بِرَدبِری پِرس بییه.
رومان آسنی اتِ ۱۳ ساله ریکایِ خوری هسّه که ونه نوم برایِن رابسن هسّه و ونه پر و مار هئی جه طلاق هائیتنه. وه تابستونِ گدری، بالون سوار بونه تا بوره شه پی‌یِر ره بوینه، بالون که هوایِ سر دره خلبان قلبی سکته کنده و میرنه و بالون جِر انه و اتِ روآر دله رقد شونه که این روآر اتِ ولار و وشایِ جَنگِل میون دره. برایِن بالونِ جر بوردنه شه جان به در ورنه و اِسا ونه اینتا جنگل دریم بتجه تا زِنّه بمونّه. ونه همراکت هچی دنی‌یه، جز اتِ کاپشن و اتِ تاشه (هتچت) که اون گدری که داشته بالونِ سوار بییه ونه مار وره هدائه.
|
| ۴۶ |  واهان مامیکونیان (ارمنی زوون جه: Վահան Մամիկոնյան) اتا ارمنی بنه‌دار و مامیکونیان خانمون دله بییه. ۴۸۱ میلادی دله، وه شائنشانی ساسانی براوری کا ارمنسون ِشرق ره داشتنه، تش راس هاکردنه و ۴۸۵ سال دله وه ارمنسونِ مرزبون بیه تا شه آخری عمر همیتی مقام ره داشتنه. واهان ۴۴۰ یا ۴۴۵ لا دنیا بیموئه. وه هامایاک مامیکونیان و ذرویک گتِ ریکا بییه. وه سه گگه و اته کچکه خاخِر داشتنه، وشونه نوم ردیف «وارت»، «واساک» و «آرتاشس» هسه. ونه پر، جنگ دله بمرده. واهان اونگدر پچیک بییه و وه شه گگه‌ئون جا بال‌گیر بیه و راهی بینه تیسفون. دیم یزگرد بخاسته وشون ره همه کَله مِنار هاکنه اما گرجیان حاکم کا واهان خاله‌شی بییه، یزگرد ره پیه هاکردنه کا واهان ره ببخشه و وشون ضامن بیه. ایران شاء اِتی هاکردنه و واهان ره سر هادائه. دماتر یزدگرد بوردنه و یکم پیروز ونه جه هنیشتنه. اون گدر واهان ارمنسون حاکم بونه و خراج ره گرد کردنه. اته آسوری (وریو) قصد هاکردنه واهان ره پیروز وسه سیو هاکنه، واهان آجیر بیه بدخائون درنه چه کننه و همی وسه زر و سیم گرد بیاردنه و شاء پلی وشون ره راهی هاکردنه. پیروز در بَوردنه واهان وفادار هسه. واهان حتی شه دین ره دگش هاکردنه و مزدیسنا ره دا بیتنه. اینتا کار ونه وسه خله وَد بیه. واهان دمال‌تر آرز بیه و وه ره غز بیتنه کا شه دین ره دگش هاکردنه و تینار بیه. ونه حال هر روج ودتر بییه. واهان تاب نیاردنه و اَی مسیحی بیه و تش راس هکردنه. ارمنسون نورد (۴۸۱−۴۸۴ م) پا بیتنه، دمال‌تر پیروز کا هپتالیانه لزمی ره وره بیاردنه کا هموجه نورد دله دکوش-بکوش بونه و ونه گگه ولاش تخت نیشنه. ولاش قصد هاکردنه خون بس جار بزنه و واهان جا گپ بزنه. ولاش و واهان نوارساک دِه دله خون‌بس پیمون دوستننه.
|
| ۴۹ |  بلاروس یا اِسپه روسیه (بلاروسی زوون جه: Беларусь) اتا اروپایی کشور نوم هسته که خِشکی میون دَره و دریا جه راه نِدانّه. بلاروس روسیه، اوکراین، لهستون، لیتوانی، و لتونی جه هم‌سامون هسته. ونه نیشتنگا (=پایتخت) نوم مینسک هسته و ونه مهم شهرون نوم برست، گرودنو، گومل، موگلیف و ویتبسک هستنه. بلاروس اِسایی سامون تاریخ دله همیشه این و اون ِسامون دله دَیّه و هیچ گادِر وشون اتا مستقل کشور نِداشتنه. نهایتاً سال ۱۹۲۲ که شوروی ِپه بوردنه، وشون ره اتا جمهوری هاکِردنه که ونه نوم بلاروسیه SSR بییه. این جمهوری رسماً ۲۷ اوت ۱۹۹۰ شه حاکمیت ره اعلام هاکرده و اون‌گادر که شوروی ِاتحاد رِقِد بورده، ۲۵ اوت ۱۹۹۱ وشون شه ره اتا سِوا کشور هاکِردنه که ونه نوم «بلاروس جمهوری» هسته. سال ۱۹۹۴ تاسا، الکساندر لوکاشنکو این کشور ِرئیس‌جمهور هسته. بلاروس همه جه ویشته روسیه ره وابسته هسته و وشون اتا تجاری اتحاد دارنه که ونه نوم ره اورسیا اتحادیه بی‌یِشتنه. لوکاشنکو و ولادیمیر پوتین خله نزدیک رفخ هستنه. |
| ۵۲ |  کریسمَس یا نوئل اتا جشن هسته که مسیحیون روزی که عیسی دنیا بموئه، برگزار کانّه. رومی کاتولیکون پروتستان‌ها، کریسمس ره ۲۵ دسامبر روز جشن گرنه و بعضی هم ۲۴ دسامبر روز وه ره برگزار کانّه. ارتودوکسون هم روز بیست و پنجم دسامبر ره مسیح میلاد جشن دونّه. بعضی ارتودوکسی مسیحیون روسیه، اوکراین و مقدس بنه‌وار (اسرائیل دله) و دیگه جائون، یولیانی تقویم وسّه، کریسمس جشن ره روز ۷ ژانویه دونّه. ارمنی‌ئونِ کلیسا هم طبق شه سنت، روز میلاد و مسیحِ غسل تعمیدِ روز ره همزمون روز شیشوم ژانویه جشن گیرنه. کریسمس و نو سال جشن (که میلادی تقویم اولین روز هسه) هئی جه ات‌که فرق-فصل دارنه. کریسمس دوازّه روز هسته که مسیح ِتولد و بزا-روز جه، ۲۵ دسامبر، شروع وانه و تا ونه درموم ِجشن روز، ۶ ژانویه، دمباله دارنه. اوایل قرن بیستوم میلادی جه دشتِ دنیا دله این جشن رسم بگردسته. کریسمس ره ونه ویژه‌ی آیین‌ها جه اشناسنّه مثلاً دار تن ریسه بشتن، بابانوئل و...
|
تلمبارون
دچی‌ین| اصلی صفحه‌یِ هفتگی بنویشته‌یِ تلمبار: |
|---|