اسپهبد خورشید

اسپهبد خورشید (بزائه ۷۳۴ - بمرده ۷۶۱ میلادی) که بعضی سکه‌شناسون ونه نوم ره خورشید دوم بی‌یشت بینه و بعضی معاصر مورخون ونه نوم ره «خورشید شا» بخوندستنه، گاوباریون آخرین اسپهبد بی‌یه که سال ۷۴۸ چارده‌سالگی گادِر، حکومت جه برسی‌یه.

خورشید، دادمهر ِریکا
گیل گیلونشا، تبرستون اسپهبدان، پذشخوارگرون ِفرشواذگرشا
اتا سکه که اسپهبد خورشید عکس و نوم ره دانّه
زمون	۷۴۸ تا ۷۶۱ میلادی (۱۳ سال)
تاج بی‌یشتن روز	۷۴۸ میلادی برابر ۱۳۱ هجری، ۱۱۷ یزدگردی و ۹۶ تبری،
لقب(ئون)	فرشواذ مرزبان
بزائنی روز	۷۳۴ میلادی
بزائن ِجا	سارویه، تبرستون
بمردن	۷۶۱ میلادی
بمردن ِجا	دیلم
قبر	-
پیش از	-
پس از	دازمهر پچوک فرخان (نایب‌السلطنه)
همسران	ورمجه هرویه ۹۲تا زن دیگه هم داشته
کاخ	سارویهٔ اسپهبدی نیشتنگا
سلسله	گاوباریون
پیـِر	دازمهر
وچون	ریکائون: هرمز، دازمهر و وندادهرمز
دین	زرتشت

خورشید پییـِر، دازمهر، اونگادِر که وه شیش ساله بی‌یه بمرده و ونه په، پچوک فرخان که خورشید عامو بی‌یه، هشت سال ونه نیابت و قیومیت ره شه وسّه بییته. خورشید که گت‌ته بگردسته، تبرستون حکومت ره شه عامو دَس جه دَربیارده و نیشتنگا دله، تخت ِسَر هنیشته.

خورشید دوره، اتا شورشی که ونه نوم سنباد بی‌یه، ونجه پناه بییته. این آدِم ره قومس و تبرستون میون خورشید ِعامی‌پسِر بکاشته و ونه سَر ره اسپهبد برسنی‌یه بغداد، عباسی خلیفه پَلی؛ منصور دوانیقی. اَیی منصور شه وچه، مهدی عباسی، ره برسنی‌یه تا وه بتونسته تبرستون ره کلک بزوئن جه فتح هاکنه.

اسپهبد خورشید شه زن و وچه ره شه پول همراهی اتا لی (=غار) دله بی‌یشته و بورده دیلم وَری. اون گادِر هم که وه بشناسته ونه زن‌وچه ره عربون بَییتنه، خادکاشی هاکرده و بمرده.

تبرستون اوضاع، پیش از خورشید دنیابموئن

گتِ مقاله‌ئون ره هارشین: تبرستون تاریخ و گاوباریون

معاویه خلافت گِدِر، امویون ِحاکم، ات نفر که ونه نوم مصقلة بن هبيرة الشيباني بی‌یه، چار هزارتا سرباز و نقل دیگه جه بیس هزار نفر همراهی، تبرستون بَییتن وسّه، این سرزمین راهی بیّه. دِ سال بعد درگیریون وه و گت فرخان، دابویه‌ئون اسپهبد، تبرستون دله دکشی‌یه بیّه، ولی نبردونی که انجوم بی‌یه درون، این ارتش ره رِقِد بدانه و مصقله ره بکاشتنه. ونه په، اتا دیگه ارتش یزید بن مهلب رهبری جه گتِ فرخان جنگ سه بموئه. وه کارون «ضدانسانی» کارده و این شیوه جا جرجان ره بَییته و گت فرخان ره مجبور هاکرده صلح هاکنِن. این صلح په‌یی، هرسال مازرونیون وسّه چارمیلیون و هفصد هزار درهم مثقالی، غرامت هادِن. چارصدبار زعفرون پیشکش هاکنن و چارصدتا مَردی ره که وشون کول‌سَر سپر دیّه و قنطاری نقره‌ای و حریری مِتکا داشتنه ره، هادِن عربون ره. این تعهدات اجرا بینه و چن وقت هم تبری حاکمون نافرمونی کاردنه؛ ولی مروان بن محمد ِخلافت گادِر، تبرستون مردِم کلاً این پیمون ره بشکستنه و باتنه که خراج ندنّه.

خورشید ِوچگی

گتِ مقاله‌ئون ره هارشین: دازمهر و پچوک فرخان

خورشید سال ۷۳۴ میلادی دنیا بموئه؛ ونه پییر، اسپهبد دازمهر، که گت فرخان وچه بی‌یه، ۷۲۸ تا ۷۴۰ میلادی یعنِن دِوازَه سال، تبرستون سَر حکومت هاکرده. دازمهر بمردِن گادِر، خورشید هنتا وچه بی‌یه و نتونسته شا بَواشه؛ همینسه دازمهر وصیت په، ونه برار پچوک فرخان، نایب‌السلطنه و موقتی جانشین بگردسته تا سال ۷۴۸ حکومت ره داشته. ونه قیومیت گادِر، شیش سال بی‌یه. دادمهر بمردِن په، فرخان دوم شه برارزا ره بَرسنی‌یه تمیشه دله.

تموم نایب‌السلطنت بی‌ین پچوک فرخان گادِر، بنی‌امیه تبرستون ِسو لشکر نرسنینه؛ ولی سال ۱۲۹ هجری، ابومسلم شه شورش ره علنی هاکرده. پچوک فرخان شه حکومت گادِر، شه نوم جه سکه نزوئه. کلّـاً، امویون ِحکومت ِاواخر و عباسیون ِحکومت ِاوائل تبرستون ِاوضاع آرام بی‌یه و مردم آرامش داشتنه.

ورمجه هرویه

خورشید هرچن‌وقت شی‌یه ساری، که پچوک فرخان ِنیشتنگا بی‌یه و شه عامو ره سر زوئه. فرخان اتا کنیز داشته، «ورمجه هرویه» ِنوم، که شعبده‌بازی بلِد بی‌یه؛ این کنیز هرگادِر خورشید شی‌یه ساری، وه ره شعبده جه، سرگرم کارده، خورشید کم‌کم کنیز ِعاشق بگردسته و ونجه نومه رَدِّ-بَدِل کارده. پچوک فرخان هم وه ره قول هِدا وقتی وه شا بگردسته، این کنیز ره هاده وه ره؛ ولی تا اون زمون کنیز ونه دَس په ونه دَواشه.

گت بیّن په

شیش سال که فرخان دوم حکومت جه بگذشته په، خورشید سال ۷۴۸ و شه چاردَ سالگی گادِر، پچوک ِفرخان جه اتا نومه دله بخاسته که حکومت ره هاده ونه دَس. فرخان نومه ره، شه وچون ره سِراق هِدا و وه ره قبول هاکرده ولی ونه ریکائون گاتنه که نَونه این کار ره هاکنه.

فرخان ِوچون ِتوطئه

خورشید بورده ساری دله تا نیشتنگا دله مستقر بَواشه و پچوکِ فرخان هم یَتّا مجلس بساته و گتِ کسون ره دعوت هاکرده. پچوک فرخان وچون هم که خاستنه حکومت جه بَرسِن، تصمیم بَییتنه که وقتی خورشید دَره شراب خانّه، وه ره زوبین جه بکاشِن. ورمجه هرویه این تصمیم جه خَوِردار بیّه و وه ره خورشید گوش جه بَرسنی‌یه. خورشید شه «رضاعی برار»، جلوانان، جه بخاسته تا دِتا اسب ره بیاره درگاه دله. شه هم وقتی غذا بخارده، اتا اسب ره سوار بیّه و جلوانان همراهی بتجنینه تمیشه سو.

پچوک فرخان که بفهمسته چتی بیّه، خورشید جه عذرخاهی هاکرده باته که وه ندونسته که وچون درنه چی کار کانّه. وه اسپهبدی جه کناره بَییته و شایی مرکب و شه خدمتکارون را بَرسنی‌یه تمیشه دله، خورشید په، تا وه تمیشه دله تاج‌گذاری هاکنه. یک سال این ماجرا جه بگذشته په، شوئِنه خورشید اتا لشکر جه ساری سو حمله هاکرده و دادقان ِکاخ ِپَلی شه عامی‌پسرون ِسپاهیون ره شکست هدائه. وه اَی بورده ساری دله و پچوک فرخان ره باته: «ته ره گناه دنی‌یه؛ هرکاجه که ته دِل ونه بور و هر کی جه ته ره خِش انه، ونجه بور و هنیش.» بعد فرخان وچون ره تبعید هاکرده «فرخان فیروز» دله.

حکومت ِاولین دوره

خورشید ِامیرون و خادی ونه سامون:

██ دابویه‌ئون

██ پادوسبانیون

██ کارنوندیون و بهران

██ وندرند

██ مسمغان دنباوند

اسپهبد خورشید شه پییر و عاموی خزائن ره بَییته و اولین شاپ دله «وندرند» ره آمل ِامیر و «فهران» (بهرام) ره کوهستون ِامیر هاکرده. اَیی فرخان ره شه ملازم بخونسته و «شهرخواستان پور یزدانگرد» ره شه لشکر دله فرمانده هاکرده. سه نفر اولی که وشون نوم دَره همه «گشنسپ پور سارویه پور گت ِفرخان» وچه بینه که ابن‌اسفندیار اشتباهی وشون ره خورشید ِمار ِعامی‎‎وچون بخونسته؛ درحالیکه این آدِمون اسپهبد خورشید ِعامی‌پسر ِریکا بینه.

شهرون ِدِباره‌ساجی و کاخون ره بساتن

خورشید اون قصری که اسپهبد مقِر بی‌یه ره دِباره مرمّت هاکرده و چارصد جریب زمین ره ونسه کنار بی‌یشته، اَی ونه وَر ره چال (=خندق) هاکرده و ونه پرچین ره گت‌ته هاکرده. و شه وسّه اتا سِواءِ کاخ بساته که سه‌تا بوم‌سَر داشته که همدیگه سَر دَیینه و ونه نوم ره «شه دله» یا «سه دله» گاتنه، خورشید این کاخ سَر اتا بازار هم بساته.

وه اسپهبدون ِپرچین ِبریم ره اتا گت ِرباط بی‌یشته و کاروانسرا بساته. وه سارویه (=ساری) وَر-وَر پنج‌تا دروازه بساته، که هرکومتا به ترتیب کوهستون، دریا، گیلون، گرگان و اِشکارگا جه راه داشتنه. البته پنجمین دروازه ونه مخصوص بی‌یه.

ونه دستور جه کوه تا دریا جه اتا مصنوعی دِرکا بساتنه و ونه نوم ره «گیلانه‌جوی» بی‌یشتنه. وه ماهی‌ئونی ره هم بیارده شه کاخ دله و بعضی گادِر این استخر دله صید کارده.

وه اتا باغ‌وحش و اِشکارگاه هم شکار ِدروازه پشت بساته و ونه دله حیواناتی اشکاری‌گو، خی، آغو، ورگ و پلنگ واری ره داشتنه و هرگادِر وه ره خِش اِمو، اونجه شکار کارده و بعضی از وحوش ره دِباره آزاد یِشته. خدمتکارون هم هیچ وقت جرئت نکاردنه که این حیوانات ره شکار هاکنن.

زنان

ابن‌اسفندیار خورشید زنان و کاخون خَوری باته که وه ۹۳تا زن داشته و هرکومتا اتا کاخ داشتنه. این میون ورمجه هرویه، اسپهبد ِاولین زنا بی‌یه که ونه قصر دریای ساحل دله دیّه و خورشید هرروز وه ره سرزوئه و اگه روزی نتونسته وه ره بَوینه و کار فوری پیش اموئه، هزار دینار ونسه رسنی‌یه. این زن جه اتا ریکا دنیا بمو که وه ره هرمز بنومستنه و خورشید ِولیعهد وه بی‌یه.

گت فرخان ِاتا کیجا، که ونه نوم آزرمیدخت بی‌یه و گران‌گوشوار لقب داشته و اتا کیجا، پچوک فرخان جه که ونه نوم یاکند (یاقوت) بی‌یه، خورشید ِمعروف زنان بینه که ابن‌اسفندیار وشون نوم ره شه کتاب دله گانه.

سکه‌ئون

گتِ مقاله ره هارشین: تبرستون ساسانی سکه‌ئون

چنتا نمونه، خورشید سکه‌ئون جه

اسپهبد خورشید شه پییر و گت‌با واری، سکه‌ئونی ره شه حکومت گادِر ضرب کارده. خورشید ِعکس این سکه‌ئون دله ساسانی شائون سون هسته و ونه سَر اتا ساسانی تاج کَته. اتا تَش‌دون نقش و هیربدون ِعکس هم سکه پشت دَره و سکه‌ی هر دِوَر ماه و اساره عکس دیّه. این سکه‌ئون، دازمهر و فرخان سکه قایده هستنه.

دِتا خورشید دیّن ِنظریه

خورشید دیم، سکه‌ی سَر

بعضیا گانّه که پیش از فرخان اتا اسپهبد دیّه که ونه نوم ره «خورشید اول» یشتنه، وشون گانّه خورشید اول هیودَه سال حکومت هاکرده. مثلاً «یوستی»، آلمانی مورخ، ایرانی اسم‌ئون ِکتاب دله، اسپهبد خورشید اول ره تبرستون شائون فهرست دله بیارده. وه گاته خورشید اول ِسکه‌ئون، تبرستون ِقدیمی‌ترین سکه‌ئون هستنه که تا اون گادِر کشف بَیینه. وه باته که پیش از این سکه‌ئون، مازرون اسپهبدون جه هیچ سکه‌ای پیدا نکاردبینه. بنابرین این ادعا، اونسه بی‌یه که سکه‌شناسون بتونستنه سکه‌ئونی سالون ۶۰، ۶۱ و ۶۴ تبری، مطابق ۹۰، ۹۱ و ۹۴ قمری پیداهاکنن و همینتا سَره، دِنفر ره خورشید اول و دوم نوم جه فرض هاکردنه. ناهماهنگ سکه‌ئون واقعی دلیل، اینتائه که خورشید ِبمردن په، تا سال ۱۴۹ و ۷۶۶، عربون ونه نوم جه سکه زونه.

سنباد شورش

گتِ مقاله‌ئون ره هارشین: عباسیون، ابومسلم خراسانی، منصور دوانیقی، و سنباد

مروان بن محمد حکومت گادِر، اتا مَردی، ابومسلم خراسانی نوم، امویون ِعلیه شورش هاکرده و ونه کار اونجه بکشی‌یه که سفاح ابومسلم همراهی جه حکومت جا برسی‌یه و عباسیون صاحب حکومت بَیینه. سفاح بمردن په، ونه برار، منصور دوانیقی، حکومت ره بَییته. منصور عراق دله ابومسلم ره بکاشته و اینتی خراسانیون ونجه ناراضی بَیینه.

اتا شورش که ابومسلم انتقام وسّه بساته بیّه، سنباد شورش هسته. سنباد اتا نیشابوری مجوسی بی‌یه که سیو جمه‌ئون ِسپهسالاری ره داشته و ابومسلم بمردن په، ونه خونخاهی نوم جه قیام هاکرده. این احتمال هم وجود دانّه که وه مزدکی بی‌بائه.

ابومسلم پیش از اونکه بوره بغداد دله، اتا قسمت ره شه خزانه جه، ری دله، هدائه سنباد ره. سنباد هم پیش از اونکه علناً قیام هاکنه، اتا بخش ره شه خزائن جه و چارپائون که زیاد بینه ره هدائه اسپهبد خورشید ره تا ونسه امانت داره و اَی خورشید وسّه هدیه برسنی‌یه.

سنباد یارون ویشته کوهی بینه و وشون دله ری و تبرستون زرتشتیون هم خله دَیینه. سنباد این لشکریون جه بتونسته ری، قزوین، قومس و نیشابور (ابرشهر) ره فتح هاکنه و تصمیم بییته که خلیفه ره بکاشه و کعبه ره رِقِدهاده. اِت‌وَر دیگه جه، منصور اتا سردار که ونه نوم «هجور بن مرار عجلی» بی‌یه ره، ونه بکاشتن وسّه برسنی‌یه. دِتا سپاه همدان و ری میون بجنگستنه، سنباد شکست بخارده و معرکه جه فرار هاکرده.

سنباد فرار په، تبرستون سو هاکرده و اسپهبد خورشید جه پناه بخاسته. اسپهبد شه عامی‌پسِر، طوس، ره ونه استقبال وسّه راهی هاکرده. طوس و سنباد جایی قومس و تبرستون ِمیون، همدیگه ره بدینه و طوس شه اسب ره پَلی‌هدائه و سلام هاکرده ولی سنباد اسب جه جِر نیّه و همونتی جواب هدائه. طوس این حرکت جه ناراحت بیّه و دِنفر همدیگه جه ات‌کمه گپ بزونه. طوس اسب ره سوار بیّه و شه شمشیر ره بزوئه سنباد ِپتک ره و وه ره بکاشته، اًی ونه اموال و خزائن ره بَورده خورشید پَلی.

سارویه و بغداد ِارتباطات

جهور این خورون ره منصور وسّه برسنی‌یه، منصور هم وه ره دستور هدائه که این خزائن ره اسپهبد جه پس بَیره؛ خورشید گرچه طوس ِوردگرستِن په، وه ره نفرین هاکرده ولی راحت سنباد اموال ره شه وسّه بَییته و سنباد سر ره هدائه اتا ریکا، «فیروز» نوم، دَس تا برسنه بغداد، منصور پَلی. ولی سنباد گنجینه خَوری منصور ره هچّی ناته.

خلیفه فیروز ره که خله احترام بی‌یشته و فیروز که وَردگرسته په، منصور جه تعریف هاکرده. اسپهبد اَی وه ره دستور هدائه که جواهر و گنجینه‌ئونی ره برسنه بغداد و منصور پَلی. منصور هدایا ره بَییته و اسپهبد جه بخاسته که سنباد و ابومسلم خزائن ره پس هادِن ولی خورشید باته که این اموال ونه پَلی نَکِته.

عباسیون استکبار ره قبول هاکردِن

منصور، اسپهبد جه رَفِخ بیّه و شه ولیعهد، مهدی، ره برسنی‌یه ری دله و وه ره باته که اسپهبد جه بخاهه که شه ولیعهد، هرمز، ره برسنه بغداد دله، ولی اسپهبد باته هرمز وچوئه و ونه بخاسته ره قبول نکارده و مهدی شه پییر جه بخاسته که این مسله سَر اصرار نکانه. منصور این دفه دور، اسپهبد وسّه «شاهنشاهی تاج» برسنی‌یه تا وه خلیفه سلطه ره قبول هاکنه و ونه نظر عباسیون جه جلب بوو.

خورشید قبول هاکرده طبق قدیمی پیمون‌ئون، «سیصد هزار درهم که هر درهم چاردنگ اسپه سیم بی‌یه، سَوز ابریشمی جمه، بساط و مِتکا جه سیصدتا، مَلمَل ِکتان جه سیصد لت، زرین کوردینون و رویانی و لپورج جه سیصدتا، خار ِزعفرون جه ده خروار، انار سِرخِ‌دونه جه ده خروار، شورهداء ماهی جه ده خروار» منصور وسّه بَرسِنن. این چیون که چل‌تا استر و هر استر ِرو اتا ترک غلام یا کنیز همراهی دَیینه، باعث بَیینه منصور طمع دَکفه.

گتِ دِرو

زمونی که عبدالجبار بن عبدالرحمن، عباسیون ِعلیه، خراسان دله شورش هاکرده، منصور اسپهبد جه بخاسته که ونه بکاشتِن سَره، عباسیون ره کومک هاکنه. مهدی هم ات نفر ره برسنی‌یه ساری تا خورشید جه بخاهه که بی‌یلِن عباسیون لشکر دریای پَلی جه رَد بَوّن. ابن‌اسفندیار گانه، فرستاده که اتا ایرانی بی‌یه، خَور ره اسپهبد جه برسنی‌یه و وردگرستِن گادِر، شه کار جه پشمون بیّه و بخاسته که بی‌یلن دِباره خورشید جه ملاقات هاکنه؛ ولی این اجازه ره وه ره ندانه. دهخدا لغتنومه دله هم بموئه که: «اسپهبد صحرای و بیابان مردِم ره باته که شوارع جه کوچ هاکنن کوه وَر تا خارجی لشکر جه ضرر نَوینِن»

سیو حمله

██ عباسی سپاهیون تهاجم مسیر، تبرستون ره

██ اسپهبد خورشید سربازون ِحرکت، پیش و پس از اعراب حمله

اسپهبد خورشید این اواخر خله ظالم بگردِسته و مردم ونجه ناراضی بینه، این اسپهبد اون گادِر که اعراب دَرامونه هم دَیی‌یه «مسمغان دنباوند» جه جنگ کارده و ونه لشکریون دماوند دَیینه. آخرسری که سال ۱۴۲ هجری قمری برابر ۷۵۹ میلادی و ۱۰۷ تبری جه، مهدی عباسی، «ابوالخصیب مرزوق السندی» ره «زازرم» و «شاه کوه» ِراه جه و «ابوعون بن عبدالملک» ره گرگان ِراه جه برسنی‌یه تبرستون دله، اسپهبد مسمغان جه صلح هاکرده و ونه پشتی جه اعراب جا جنگ هاکرده، اما نبرد طولانی بیّه و بااونکه مسمغان مقاومت کارده ولی تا رویان ِکوهون هم جنگ پیش بورده. این گادِر «ابرویز»، مسمغان ِبرار، ات‌نفر، «عمر بن علاء» نوم ره، که سال‌ها قبل ات‌نفر ره بکاشت‌بی‌یه و گرگان دله اسپهبد جه پناه بَییت‌بی‌یه ره، عباسیون سپاه کومک وسّه معرفی هاکرده و دِ هزار نفر ابوالخصیب مرزوق السندی لشکریون جه، عمر بن علاء پِشتی آمل ره بَییتنه. این گادِر تبرستون مردِم که خورشید ِظلم جه ناراضی بینه، شه سِره و زندگی داشتن وسّه، عباسیون پَلی امونه و مسلمون گردِستنه.

اسپهبد پناه، لاپ کمر جه

لاپ کمر اسا سوادکوه پَلی هسته.

اسپهبد خورشید که از اعراب ِات‌دفه‌یی حمله جه غافلگیر بیّه، شه اهل و اعیال و خزائن ره بَییته و بَورده اتا طبیعی دژ دله که اسا وه ره «لاپ کمر» گانّه. این دژ ِنوم ابن‌اسفندیار گادِر، «عایشه کرکیلی دژ» بی‌یه. لاپ کمر کولای دربند ِسَر و زارم راه دله هسته، این دژ ۱۰ سالِ قایده ئو ذخیره داشته و غله و نون کافی تلمبار هاکرد بینه. ابن‌اسفندیار این دژ ِلوش(=دروازه) خَوری گانه: «ونه سَر اتا سنگی لوش کَبّی‌یه که که پونصد نفر وسّه وه ره بَییرن و پونصد نفر وه ره شه سَر جا فرو هاکنن و اینتی بی‌یه که وقتی وه ره کار یِشتنه، هچکی بریم جه نتونسته ونه دله ره بَوینه»

خورشید برمستن، دیلم سو

اسپهبد خورشید شه لارجان راه جه، بورده رویان دله. (اون گادِر «پادوسبان دوم» اونجه‌ی شا بی‌یه) اَیی بورده دیلم دله و فلام (پلام) ِدژ درون ساکن بیّه و این منطقه دله سپاه جمع کارده. ۲ سال و ۷ ماه که بگذشته په، این سپاهیون قایده پِنجا هزار نفر بی‌یه.

خورشید ِمار بوردِن

اتا نقشه لاپ کمر ِدله جه

عباسی سپاهیون این گادِر لاپ کمر ِدژ ره محاصره هاکردبینه. ات گادِر که بگذشته، غار دله‌ی آدِمون وبا گیتنه و چارصد نفر قایده، مریضی وسّه بمردنه. غار ِآدمون این بمرده‌ئون ِلاش ره ات‌جا جمع کاردنه ولی نتونستنه اینان ره دَر بشنِن، کم‌کم لاشون گند بمونه و غار ِباقی‌بموندست کسون مجبور بَیینه که تسلیم بَواشِن. کسونی که تسلیم بَینه ره اسیر نوم جه بَوردنه بغداد و خلیفه پَلی برسنینه. این اسیرون میون، خورشید ِسه‌تا ریکا که وشون نوم هرمز (ولیعهد)، دازمهر و وندادهرمز بی‌یه، هم دَیینه. خورشید ِخانواده ِرفتار خلیفه پَلی باعث بیّه که منصور راضی بَوو تا خورشید وسّه امان‌نومه هاده ولی اسپهبد خورشید زمونی که بشناسته ونه خاندان ره اسیر بَیتنه؛ تاب نیارده، زَهر بخارده و خادکاشی هاکرده. گاتنه که دژ بییتن په، مسلمون سپاهیون، هفت شَبنده‌روز مشغول بینه که اسپهبدون ِمال و منال ره لاپ کمر دله جه دَربکشِن.

خورشید بمردن په

خورشید په هرچی اسپهبد دَیینه نیمه‌مستقل و یا شه‌گردون بینه.

خورشید بمردن په، سال ۷۶۱ میلادی برابر ۱۴۴ هجری‌قمری و ۱۰۹ تبری، ونه سپاهیون تَنِک‌تِرو بَیینه. ونه ولیعهد، هرمز هم نتونسته شه پییر مقوم ره پس‌بَیره و نتیجتاً گاوباری دابویه‌ئون ِسلسله منقرض بیّه. هیچ اطلاعات دیگه‌یی خورشید ِریکائون جه تاریخ دله دنی‌یه. ولی ابن‌اسفندیار اسپهبد کیجائون ِخَوِری گاته اتا منصور ِزنا بَیّه، ات‌دیگه ره خلیفه هدائه «عباس بن محد بن علی» ره که این ازدواج جه اتا ریکا، ابراهیم نوم، بزائه بیّه. همینتی گزارش بیّه که «شاکل»، عبرت‌افزا بن المهدی ِمار، خورشید ِکیجا بی‌یه.

این اسپهبد ِبمردن باعث بیّه که عباسیون تبرستون ِهامونی منطقه ره بَیرن و خلیفه نایبون بتونن شه دین ره تبلیغ هاکنن و مالیات جمع هاکنن ولی این اون معنی ره ندانّه که عباسیون بتونستنه کلّ تبرستون ره تصرف هاکنن؛ مثلاً سوخرایی، باوندی و پادوسبونی اسپهبدون همینتی شه کوهستونی مناطق و رویان دله، شه فرمونروایی ره دمباله دانه. نوزّه سال که خورشید بمردن جه بگذشته په، ات‌سری تبری اسپهبدون تصمیم بَییتنه که اتا برنومه‌دَشنی قیام هاکنن و بتونستنه که دِباره خورشید ِسامون ره پس هایرِن.

گاوباریون ِشجره‌نومه

پیروز اول

بلاش

جاماسب

قباد اول

بهواط

نرسی کامگار

انوشیروان

کیوس باوندیون نیا

سرخاب شروان‌شائون نیا

فرخزاد یمن شا

فیروز

گیلانشاه

گیل گاوباره

دابویه

پادوسبان اول

گت فرخان

سارویه

دادمهر

پچوک فرخان

آذرمیدخت گرون‌گوشوار

گشنسپ

طوس

جلوانان

اسپهبد خورشید

یاکند

فهران

وندرند

فرخان

دازمهر

هرمزد

وندادهرمز

دِ-سه‌تا کیجا

ویشته بخوندین

پورتال:تبرستون

پورتال: تبرستون

اسپهبد خورشید گاوباری اسپهبد زائه‌ی: ۷۳۴ بمرده‌ی: ۷۶۱
تبرستون مقوم
قبلی: دازمهر و پچوک فرخان	دابویی اسپهبد ۷۶۱ تا ۷۴۸ میلادی	بعدی: -

منابع

• اعظمی سنگسری، چراغعلی. گیل، فرشواذگرشاه و گاوبارگان دابویی (اسپهبدان بزرگ طبرستان). بررسی‌های تاریخی، ۱۳۵۶. 
• حقیقت، عبدالرفیع (رفیع). دفاع و مبارزه ملی مردم طبرستان برابر تازیان. گوهر، شهریور ۱۳۵۳. 
• خلیلی، احسان. سکه‌های اولیه تبرستان. 
• زرین‌کوب، عبدالحسین. تاریخ ایران بعد از اسلام. امیرکبیر، ۱۳۸۷. شابک ‎۹۷۸-۹۶۴-۰۰-۰۰۶۴-۹. 
• طاهری شهاب، سید محمد. نمونه‎هایی از مسکوکات ضرب شده در طبرستان. پیام بهارستان، ۱۳۹۰. 
• کسروی، احمد. مجموعهٔ ۷۸ رساله و گفتار از احمد کسروی. فرانکلین، ۱۳۵۲. 
• مفرد، محمدعلی. ظهور و سقوط آل‌زیار. تهران: انتشارات رسانش، ۱۳۸۶. شابک ‎۹۶۴-۷۱۸۲-۹۴-۵. 
• واردی کولایی، تقی. تاریخ علویان طبرستان. قم: امه دلیل، ۱۳۸۹. شابک ‎۹۷۸-۹۶۴-۳۹۷-۶۸۶-۶. 
• مسمغان دنباوند. آریانیکا. 

• Pourshariati، Parvaneh. Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran. New York: I.B.Tauris & Co Ltd، ۲۰۰۸. شابک ‎۹۷۸-۱-۸۴۵۱۱-۶۴۵-۳. 
• Hawting، G.R.. al-Manṣūr. Britannica، Aug ۲۷, ۲۰۱۰. 
• Huart، Cl.. K̲h̲urs̲h̲īd II. Encyclopaedia of Islam، ۱۴ September ۲۰۱۲. 
• Rekaya، M.. K̲h̲urs̲h̲īd. Encyclopaedia of Islam، ۱۴ September ۲۰۱۲. 
• Madelung، Wilfred. DABUYIDS. Encyclopaedia Iranica، ۱۰ November ۲۰۱۱.