جنوبی آفریقا

کنسونیج آفریقابیا جنوبی افریقا اتا کشور آفریقای ِجنوبی سواحل دله هَسته. ونه اِت وَر اطلس و ات وَر دیگه هند ِاوقیانوس دَرنه. این کشور سه‌تا نیشتنگا (=پایتخت) دانّه. مجریه قوه پرتوریا دله، پارلمون کیپ تاون دله و قضائیه قوه بلوم فونتین دله دَرنه. پرجمعیت‌ترین شهر هم ژوهانسبورگ هسته. جنوبی آفریقا کشورون نامیبیا، بوتسوانا، زیمباوه، موزامبیک، سوازیلند و لسوتو جه هم‌سامون هسته. جنوبی آفریقا دله ۱۱تا رسمی زوون درنه. اینتا کشور گتی ۱۱۴۶۰۶۳ کیلومترمربع هسه و ۲۲ میلیون نفر جمعیت دارنه.

Republic of South Africa Republiek van Suid-Afrika کنسونیج آفریقا
ملی شعار: اتحاد تنوع شِنه
کنسونیج آفریقا ِموقعیت
نیشتنگا		پرتوریا (مجریه) بلوم فونتین (قضائیه) کیپ تاون (مقننه) شرقی′۳۵°۳۲ شمالی′۱۹°۰
گت‌ترین شهر		ژوهانسبورگ
رسمی زوون		آفریکانس، انگلیسی تا۹ آفریقایی زوون دیگه
حکومت ِنوع		پارلمونی جمهوری
حاکمون نوع  • رئیس جمهور • معاون اول		جاکوب زوما گالیما موتلانته
موارد منجر به تشکیل بریتانیا جه		۳ مه ۱۹۱۰
گتی
-	گتی	۱٬۲۲۱٬۰۳۷کیلومتر مربع (۲۵ام)
-	‌ئو‌ (٪)	جزئی
جمعیت
-	سرشماری	۵۰٬۵۸۶،۷۵۷ نفر  (۲۴ام)
-	جمعیت انبسی	۴۱‎/km۲‏ (۱۷۰ام)
جی‌دی‌پی	(تخمین ۲۰۰۹)
-	مجموع	۵۰۵٬۲۱۴ میلیارد دلار
-	سرانه	۱۰٬۲۴۳
اچ‌دی‌آی (۲۰۰۹)		۰٬۶۸۳ (متوسط) (۱۲۹)
پول یکا		راند (XOF)
زمونی منطقه		SAST (جهونی ساعت+2)
اینترنتی دامنه		.za
تلفن پیش‌شماره		+۲۷

جنوبی آفریقا دله تا سال ۱۹۹۴ سیوپوستون حق نداشتنه رأی هادِن و حکومِت اسپه‌ئون ِبی‌یه. این کشور دله هیچ گادِر کودتا نیّه و انتخابات هم منظم یک قرن اخیر انجام بیّه که این مسئله آفریقا دله استثنایی هسته. آپارتاید اتی حکومِت بی‌یه که قبلاً اسپه‌ئون این کشور دله انجام هِدا بینه. این روش دله مردمون ره وشون ِنژاد وسّه همه جا سِوا کاردنه. نلسون ماندلا آفریقای ِملّی قهرمون هسته که این قوانین ره حذف هاکِرده و شه مقاومت جه تمومی نژادون میون صلح برقِرار هاکِرده.

این کشور آفریقای اتحادیه‌ی ِمؤسسون جه هسته و گت‌ترین اقتصاد ره این اتحادیه دله دانّه. این کشور متحد ملل سازمان، همسود کشورون اتحادیه، جهونی تجارت سازمان، پول بین‌المللی صندوق، گروه ۷۷ و گروه ۲۰ دله هم عضوه.

این کشور نسیاسی ظام پارلمونی ِدموکراسی هسته اما دولت ِرییس و کشور ِرییس هر دِتا «رئیس‌جمهور» ِمقوم هَستنه که پارلمون وه ره انتخاب کانده. این کشور ِپارلمون دِتا مجلس جه تشکیل وانه. اتا مناطق ِشورائون ِشِنه و ات دیگه ملّی مجلس هسته.

تاریخ

باستانی

جنوبی آفریقا قدیمی‌ترین آثار باستانی ره آفریقا دله دانّه. فسیلونی که استرک‌فونتاین، کرومدرای و ماکاپانسگات ِغارون دله پیدا بَیینه سِراق دِنّه که آسترالوپتسین‌ئون سه میلیون سال پیش جه اونجه حضور داشتنه. همین‌جور تکامل‌پیدانَکارد آدِمون ِفسیل هم اونجه خله پیدا بیّه.

استعمارکـَرون بِموئِن

اروپایی دریانوردون که شرقی هند جه اِمونه، کم‌کم این منطقه جه آشنا بَیینه. اولین اروپایی دریانورد که موفق بیّه این ئوراهه جه رَد بَواشه، اتا پرتغالی، بارتلومیو دیاس نوم، بی‌یه که سال ۱۴۸۸ میلادی منطقه ره هارشائه. وه وقتی برسی‌یه لیسبون بائوته ات جا که ونه نوم ره «طوفان دماغه» بی‌یشت بی‌یه ره کشف هاکرده. اما هنری دریانورد، که دیاس ِمالی پشتیبون بی‌یه، اون منطقه نوم ره «امید نیک دماغه» بی‌یشته که هند ِجدید ِراه جه اشاره دانّه.

هلندیون

زولوئون ِحمله‌ی ِنقاشی که فوریه ۱۸۳۸ بوئِر ِکَمپ دله اتفاق دَکِته.

اوایل پرتغال جه ات سری امید نیک ِدماغه پَلی ساکن بَیینه و ماهی‌گیری کاردنه. سال ۱۶۵۳ جان ون ریسبک هلند شرقی هند کمپانی جه اتا خواربارروشی اینجه تأسیس هاکرده. قرون ۱۷ و ۱۸ دله هلندیون ویشته بَیینه و بومیون جه جنگ دَکِتنه.

هلندیون که کارگر ویشته لازم داشتنه اندونزی، ماداگاسکار و هند جه ات خله برده بیاردنه و بعضی سیاسی رهبرون که هلند مستعمرات دله شلوغ کاردنه ره تبعید کاردنه جنوبی آفریقا. این گروه که بردگی کاردنه یا تبعیدی بینه اسا کیپ مالایی‌ئون ِنژادی ترکیب ره سازنّه. وشون ره استعمارکرون بعداً زمین هِدانه و وشون ره سیوئون جه بالاتر دونِستنه. وشون آپارتاید ِدوره گادِر صاحب زمین بَیی‌بینه.

بریتانیایی‌ئون

بریتانیا سال ۱۷۹۷ امید نیک دماغه ره بَییته تا هند و استرالیا سَر بِتتر کنترل داره. هلند شرقی هند کمپانی ورشکسته بیّه و بریتانیا کیپ ره سال ۱۸۰۵ شه مستعمره هاکرده. بریتانیا امید نیک ِشرقی سامون ره گت‌ته هاکرده و بومیون جه این مناطق دله جنگ دَکِته و شه آدِمون ره این مناطق دله اسکان هِدا. بریتانیا سال ۱۸۰۶ برده‌ئون ِتجارت و برده داشتِن ره سال ۱۸۳۳ ممنوع هاکِرده.

بوئر جنگ

الماس سال ۱۸۶۷ و طلا سال ۱۸۸۶ کشف بَیینه و باعث بَیینه که اسپه‌ئون گروه-گروه شه کوچ ره دَکشِن جنوبی آفریقا دله و اینتی بومیون ِوضعیت بَدته بیّه. بوئرون اتا بومی گروه بینه کهبریتانیا جلو هِرِسّانه و استتار و اختفا جه بتونِستنه بریتانیا ره اولین جنگ سَره شکست هادِن. بریتانیایی‌ئون دومین جنگ دله اتا گت‌ته ارتش جه بمونه و این بار شه لباس ره عوض هاکردنه و اینتی جنگ دله پیروز بَیینه. بوئرون خله تلاش داشتنه که آلمان جه متحد بَواشِن که نَیّه و بریتانیا این بهانه جه بوئر جمهوری ره نهایتاً فتح هاکِرده.

بریتانیایی‌ئون بوئریون ِزن و وَچه ره اجباری کار وسّه وَردنه اردوگاه دله و وشون جه استفاده کاردنه.

بعضی مستعمرات و ایالات که بریتانیائ ِبینه، متحد بَیینه و ات جور پادشائی حکومِت این منطقه دله بِساتنه که بریتانیا وه ره کنترل داشته. سال ۱۹۳۴ جنوبی آفریقا حزب و جنوبی آفریقا ملی حزب قاطی بَیینه تا جنوبی آفریقا متحد حزب ره بساتنه. وشون خاستنه اسپه‌ئون و بومیون وسط صلح راه دِمبَدِن ولی جهونی جنگ دوم شروع بیّه و با اینکه ملی حزب ِاعضا مخالف بینه، این اتحادیه دپاشنی‌یه بیّه.

آپارتاید

سال ۱۹۴۸ جنوبی آفریقا ملی حزب اتا رای‌گیری په قدرت بَییته و «آپارتاید» ِقوانین ره بساته. این قوانین مردمون ره وشون ِنژاد سَره همه جا سِوا کارده. این تبعیضات دهه‌ئون ۵۰، ۶۰ و ۷۰ میلادی دله که صنعتی‌سازی انجام بینه، باعث بَیینه طبقاتی فاصله خله بَواشه. این قوانین باعث بی‌یه اسپه‌ئون بتترین زندگی ره آفریقا قاره دله دارِن ولی سیوئون حتی تحصیل، رأی، کارمند بیّن و... حق ره نِداشتنه.

ماندلا بِموئِن و آزاد ِانتخابات

نلسون ماندلایِ عکس

آفریقای ملی کنگره (ANC) آپارتاید جلو هِرسّا و هر روز این کشور دله جنگ و درگیری ویشته بی‌یه و خارجی کشورون هم وشون ره مِزراب بی‌یِشت بینه که شه قانون ره تغییر هادِن. سال ۱۹۹۰ ملّی حزب حاضر بیّه ملّی کنگره جه مذاکره هاکِنه و رییس جمهور، فریدریک ویلیام دی کلیرک، قدرت جه کنار بوره. وشون نلسون ماندلا، که ملّی کنگره‌ی ِرهبر بی‌یه ره ۲۷ سال په، زندون جه آزاد هاکردنه. آپارتاید ِقوانین تدریجاً حذف بَیینه و سال ۱۹۹۴ اولین انتخاباتی که همه ونه دله برابری کاردنه، انجام بیّه. این رفراندوم دله ملّی کنگره رای بیارده و ماندلا قدرت ره شه میس دله بَییته.

مردمون

اتا نقشه که این کشور ِماری زوونون ره سِراق دِنه:

     آفریکانس      انگلیسی      ندبل      خوسا      زولو      شمالی سوتو      سوتو      تسوانا      سوازی      وندا      تسونگا      دیگه جائون

زوون

جنوبی آفریقا دله ۱۱تا رسمی زوون دَره که اینتی بخایم باوّیم هند ِپه دومین کشوری هَسته که ویشترین رسمی زوون ره دانّه. انگلیسی این کشور دله اتا مهم زوون هسته ولی ویشترین گِنِش‌کَر ره نِدانّه. هر منطقه شه زوون ره دانّه و بعضی این زوون‌ها دَر منقرض وانّه. مهاجرون هم هر کامین شه زوون ره دارنه.

فرهنگ

این کشور دله نَنشِنه اتا واحد ِفرهنگ پیدا هاکِردِن. اَنده تنوع زیاده که هر گروهی شه وسّه سِوا آداب و رسوم دانّه و این مسئله باعث وانه تنوع غذائون، سِمائون، موسیقی و... دله زیاد بائه و این مسئله توریسم ره تقویت کانده.

ایقتصاد

اینتا کشور پیل یکا نوم راند هسه. ونه ایقتصادی نیشتگا نوم دوربان هسه. وه اقتصاد دله آفریقا قارهِ سرترین کشور هسه.

وابسته جستارون

• جنوبی آفریقا ملی کنگره
• نلسون ماندلا
• آپارتاید