ارسطو
اَرَسطو (یونانی جه: Αριστοτέλης، تلفظ وونه: آریستوتِلِس) (بزائه ۳۸۴ ق م؛ بمردن ۳۲۲ ق م) یونان باستون فیلسوفون جه بی‌یه. وه که اتا از گت‌ترین فیلسوفون به حیساب انه، افلاطون شاگرد و ایسکندر مقدونی موعلّم بی‌یه. ونه کیتاب‌ئون زمینه‌ئون و رشته‌ئون موختلف دله من‌جمله فیزیک، میتافیزیک، شعر، زیست شیناسی، منطق، علم بئوتن، سیاست، دولت و اخلاق بینه. ارسطو، سقراط و افلاطون ِهمراه تأثیر گوذارترین فیلسوفون یونان جه بینه. اینان غربی فلسفه ره به اساس فلسفه ماقبل سقراط یونان بساتنه. ارسطو فلسفه ره به‌عونوان «دانش بی‌ین» تعریف کارده.
زندگی‌نومه
دچی‌ین
ارسطو سنه ۳۸۴ (قبل از میلاد) ات خِنِواده‌ی پولدار از اهالی استاگیرا دله، کنارهکته. ۱۷ ساله که بی‌یه بورده اتا فرنگستونی دله که ونه نوم آکادمی افلاطون بی‌یه اینتا فرنگستون آتن دله دیّه وه ۲۰ سال اونجه درس بخوندسته و درس هدائه. بعد ِبمردن افلاطون سال ۳۴۷، ارسطو نتونسته اونجه رئیس بواشه همینسه بورده اسوس پچیک آسیای دله و با پایتیاس خواخِربزائ فرمونریوای وخت جه ایزدیواج هکرده. ۳۴۳دله با دعوت فیلیپ مقدون ،اسکندر مقدونی ره درس هدائه. بعد از بردگرستن به آتن در ۳۳۵، شه آموزشگا ره به نوم لایسیوم بنه هکرده. ۳۲۳ دله و بعد از بمردن اسکندر، که آتن ونه دست دیّه، تـَش ایحساسات ضدمقدونی‌ئون اوج بیته و دامن‌گیر ارسطو بیّه. وه ناچار بیّه به چالسیس پناه بوره و سال بعد (۳۲۲)۶۲ سالگی دله بمرده. بعضیا هم گانّه که ارسطو ۷۲ سالگی دله بمرده.
کیتاب‌ئون ارسطو
دچیینارسطو ره تومبی از ابلین فیلسوفون تحلیلی بدونیم وه با در نظر بیتن زمین که وسط هستی دله و قرار هدائن فلک‌ئون موختلف برای اجرام آسمانی (مثلاً خارشید، ثوابت و...) شابلونی جهون جه برای همروزگارون خادش بکشی‌یه. ارسطو چهارعونصر بونیادی کیهون ره ئو، تش، خاک و هوا دونسته به‌علاوهٔ عونصر پنجومی به ایسم اثیر که معتقد بی‌یه اجرام آسمونی وه بساته بَینه. آثار ارسطو خله موتنوع و شامل همه معارف و علوم یونانی (جز ریاضی) هسته و اصولا شامل منطقیات طبیعیات الهیات و خلقیات هسته که از اون جومله از (فن شعر) (فن خطابه) (کیتاب اخلاق) (سیاست) (ما بعد الطبیعه) ونه نوم بوردن. منطقیات: مقولات ,جدلیات ,آنالوطیقای اول و دوم ,قضایا ,ابطال مغالات که کل ِکیتاب دله ارغنون(ارگانون به معنی وسیله) جمع بَینه. کتب علمی:طبیعیات،درباره آسمون، کون و فساد دله، علم کائنات جو،تاریخ طبیعی،درباره نفس، اجزاء حیوونا، حرکات حیوونا، کنارهکتن حیوونا. کتب فلسفی:اخلاق، سیاست، مابعدالطبیعه
ارسطو با اینتیقاد از فرضیه میثل شه فلسفه شروء کانده. حقایق قابل درک وجود ندانّه اونچی وجود دانّه مثال نی‌یه بلکه خرد هسته. وه بائوته «علم جز به کولیات تعلق نی‌ینه». اِما زمونی تومبی درباره وسیله‌ئون قیضاوت هکنیم که نوع و جنس ره بهته بشناسیم. تعیین قواعدی که حافظ روابط صحیح قیضایای کولّی با قضایای جزئی و شخصی بائه خاص منطقی هسته که هیچکه بهته از ارسطو درباره وه تحقیق نکارده همین منطق هسته که اتا از هدایای با ارزش این فیلسوف به مردمون امروز به شومار انه.
منابع
دچی‌ین- بیوگرافی گت مردمون جهون. ناصر خلیلی. کتابخِنه مرکزی. ۱۳۵۵
- آی کیتاب
- فارسی ویکی پدیا
|
|
