فلاطون

آریستوکلس ملقب به فلاطون یا افلاطون یا پلاتون (یونانی جه: Πλάτων،‏ تلفظ وانه: Plátōn) ‏(بزائه ۴۲۸/۴۲۷ پ. م. - بمرده ۳۴۸/۳۴۷ پ. م) دوّمین فیلسوف از یونانی فیلسوفون ِسه‌گانه بی‌یه (سقراط، افلاطون و ارسطو). افلاطون اولین فیلسوفی هسته که شه جه کتاب باقی بی‌یشته.

افلاطون مقوم Scholarch of the Platonic Academy (en) ۰۳۸۷ "پ.م" – ۰۳۴۷ "پ.م" – اسپئوسیپوس (fa)  ← شخصی معلومات بزا-روز میون 428 پ‌م و 427 پ‌م آتن بمردن دهه 340 "پ.م" مِزار مقدار ناشناخته بزا نوم Αριστοκλής دوره یونان باستان دوره ملیت آتن باستان (fa) پیشه‌ئون فیلسوف (fa) epigrammatist (en) شاعر نویسنده philosopher of law (en) برده/آزاد برده‌دار (fa) دیگر معلومات تخصصی رشته فلسفه — اپیستمولوژی — سیاست — ایشکا رِمبِش فلسفه افلاطون (fa) استاد سقراط — Theodoros of Cyrene (en) — Hermogenes (en) — Dionysius (en) شاگردون ارسطو — آکسیوتئا (fa) — اودوکسوس کنیدوسی (fa) — گزنوکراتس (fa) — لاستنیا مانتینیکی (fa) — هراکلیدس پونتیکوس (fa) — اسپئوسیپوس (fa) — چیرون (fa) — فیلیپ اوپوسی (fa) — Leon of Byzantium (en) — کوریسکوس (fa) — دمتریوس آمفیپولیسی (fa) — اراستوس (fa) — Euphraeus (en) — هراکلیدس (fa) — هستیوس (fa) — پایتون انزی (fa) — تیمولائوس (fa) — اوئون (fa) — Theodectes (en) — ثئوفراستوس (fa) تحت تأثیر سقراط — هراکلیتوس — پارمنیدس — هومر — آریستوفان — پریتاگوراس — پیتاگوراس مهمترین کارون Epistles (en) Minos (en) پارمنیدس (گفتگو) (fa) فایدروس (fa) منکسنوس (fa) قوانین (fa) Lysis (en) لاخس (fa) ایون (fa) فیلبوس (fa) Sisyphus (en) Theages (en) Rival Lovers (en) Second Alcibiades (en) ضیافت (fa) سوفسطائی (افلاطون) (fa) دولتمرد (افلاطون) (fa) ته‌تتوس (fa) هیپیاس دوم (fa) Hipparchus (en) هیپیاس اول (fa) Euthydemus (en) منون (fa) گفتگوی پروتاگوراس-افلاطون (fa) گرگیاس (گفتگو) (fa) Clitophon (en) خارمیدس (fa) Eryxias (en) کراتیلوس (fa) Epinomis (en) کریتیاس (fa) First Alcibiades (en) (دهه 360 "پ.م") فایدون (fa) (۰۳۶۰ "پ.م") تیمائوس (fa) (دهه 370 "پ.م") جمهوری کتاب (دهه 390 "پ.م") آپولوژی (fa) ( قرن 4 "پ.م") اوتیفرون (افلاطون) (fa) ( قرن 4 "پ.م") کریتون (fa)

افلاطون اتا آتنی شهروند بی‌یه که خانوادگی مقوم داشته و شهرِ سیاسی و فکر جنبش‌ها دله فعالیت کرده. مسائلی که افلاطون اولین صوه طرح هکرده، خله جول و عمیق هستنه و وه شه سؤالات ره اتی جواب دِنه که هر مخاطبی ره تحت تأثیر إلنه. تقریباً هر دوره‌ای، آدمونی دیینه که ونه تأثیر جا، شه ره افلاطونی نومستنه. افلاطون اولین فیلسوف نیّه و پیش از وه پیشاسقراطیون هم دئینه ولی وه فلسفه‌یِ موضوع ره عوض هکرده و وه ره از نو بساته و اخلاقی، سیاسی، متافیزیکی و معرفتی سؤالات ره خاسته ونجه حل هاکنه؛ همینسه بعضی مورخون وه ره فلسفه‌یِ مخترع نوم دِنّه. خله کم دنیایِ تاریخ دله دانشمندونی پیدا وونّه که افلاطون قایده مباحث ره جول هکت بوئن و اینتی وشون گپ بلندِ دامنه داشت بوئه: فقط ارسطو (که ونه شاگرد بی‌یه)، آکویناس و کانت ره بنشنه ونجه مقایسه هاکردن.

باورون

مهمترین باوری که افلاطون بوجود بیارده، عالم مثل هسته؛ وه گاته امه دنیا دله همه چی خراب و معیوب هسته ولی اتی کامل ِعالم وجود دارنه که ونه موجودات همه درست هستنه و وه ره ایده‌های عالم یا مُثُل عالم گننه. این ایده‌ها شکل و ساختاری دارنه که امه ناقصِ دنیا دله وشون جه الگو بئیت بیّه. مثلاً خر ِایده، که مثل عالم دله دره، ویژگی‌هایی دارنه که وقتی اِما خرِ نوم ره اِشنامبی، همه اونان یاد کفمبی. ولی اَمه دنیا دله خر تونده خله فرم دیگری هم داره: تونده اتا دست و لینگ نداره، تونده گوش نداره، تونده لال بوئه و... امه دنیایِ خر، اتا نمونه هسته که مُثل ِعالم سرجا شابلون بکشی‌یه بیّه.

افلاطون خیر، قشنگی، عدالت، بزرگی، تشبیه، وحدت، دیّن، یکسانی، فرق داشتن و تغییر ره مهمترین ایده‌هایی دونده که اونتا عالم جه اِنّه. وه گته وقتی اِما ات‌چی ره قشنگ یا گت ویمبی، ونه درنظر داریم که «قشنگی» یا «گتی» محدود به اینتا موجود نی‌یه. ونه این ناقص دنیا جه رها بویم و اونتا گتتر واقعیت ره درک هاکنیم. چون هر شیء روحی دارنه و این روح هسته که واقعیت ره شه درون دارنه. وه گاته آدمون ونه فیلسوف بوون و فضائل په بورن تا بفهمن چچی خار هسته و نی‌یه.

بنویشته‌ئون

افلاطون جه خله کتابون باقی بمونسته. ونه کتابون ویشته نمایش‌نومه حالت ره دارنه و وشون ره «دیالوگ» گننه و خال کندی تئاتر دله گذرنه. (اتا استثنا دارنه، عذرخاهی ِدفاعیه هسته که سقراط ِمحاکمه‌یِ سخنرانی هسته) افلاطون این کتابون دله شه باورون ره مستقیماً نائونه و ات‌که غیرمستقیم و داستان‌مونا اینان گپ‌ها ره زنده. وه نخاسته شه فکرها ره بعنوان واقعیت محض بقیه کلّه دله فرو هاکنه و شه گپ ره اتی زنده که خال کندی اتا راز ره دره گنه که ونه واقعیت ره هچکی ندونده و این فلسفی جواب کامل و تموم‌بئی نی‌یه و مخاطب تونده هم‌فکری هاکنه و نویسنده ره کایر بئه. روش دیگر که افلاطون دارنه، این هسته که شه کتابون دله سقراط ِزوون جا گپ زنده. دقیقاً میّن نی‌یه که چنده از این حرف‌هایی که وه بنویشته، خِدی سقراط‌شنه و چنده ره وه سقراطِ تِک بی‌یشته؟ سقراط فقط اتا کتاب دله، افلاطون ِاصلی کاراکتر نی‌یه که اون هم قوانین ِکتاب هسته که افلاطون ِآخرین بنویشته بی‌یه.