بلاروس

بلاروس یا اِسپه روسیه (بلاروسی جه: Беларусь) اتا اروپایی کشور نوم هسته که خاشکی میون دَره و دریا جه راه نِدانّه. بلاروس روسیه، اوکراین، لهستون، لیتوانی، و لتونی جه هم‌سامون هسته. ونه نیشتنگا (=پایتخت) نوم مینسک هسته و ونه مهم شهرون نوم برست، گرودنو، گومل، موگلیف و ویتبسک هستنه.

Рэспубліка Беларусь Республика Беларусь بلاروس
ملی سرود: اِما بلاروسی‌ئون
بلاروس ِموقعیت
نیشتنگا		مینسک شرقی′۳۴°۲۷ شمالی′۵۴°۵۳
رسمی زوون		روسی و بلاروسی
حکومت ِنوع		جمهوری
حاکمون نوع  رئیس‌جمهور		الکساندر لوکاشنکو
موارد منجر به تشکیل شوروی جه		۲۷ ژوئیه ۱۹۹۰
گتی
-	گتی	۲۰۷,۶۰۰کیلومتر مربع (۸۵ام)
جمعیت
-	سرشماری	۱۰۰۴۵۲۰۰  (۸۵ام)
-	جمعیت انبسی	۴۹‎/km۲‏ (۱۴۲ام)
جی‌دی‌پی	(تخمین ۲۰۰۸)
-	مجموع	۱۱۵۰۲۷ بیلیون دلار (۵۸)
-	سرانه	۱۱۹۹۱ دلار (۶۵)
اچ‌دی‌آی (۲۰۰۸)		۰٫۸۰۴ (بالا) (۶۴)
پول یکا		روبل ((BYR))
زمونی منطقه		EET (جهونی ساعت-5 ‏تا‎ +2)
-	تابستونی (DST)	EEST (جهونی ساعت)
اینترنتی دامنه		.by
تلفن پیش‌شماره		++۳۷۵

بلاروس اِسایی سامون تاریخ دله همیشه این و اون ِسامون دله دَیّه و هیچ گادِر وشون اتا مستقل کشور نِداشتنه. نهایتاً سال ۱۹۲۲ که شوروی ِپه بوردنه، وشون ره اتا جمهوری هاکِردنه که ونه نوم بلاروسیه SSR بی‌یه. این جمهوری رسماً ۲۷ اوت ۱۹۹۰ شه حاکمیت ره اعلام هاکرده و اون‌گادر که شوروی ِاتحاد رِقِد بورده، ۲۵ اوت ۱۹۹۱ وشون شه ره اتا سِوا کشور هاکِردنه که ونه نوم «بلاروس جمهوری» هسته.

سال ۱۹۹۴ تاسا، الکساندر لوکاشنکو این کشور ِرئیس‌جمهور هسته. بلاروس همه جه ویشته روسیه ره وابسته هسته و وشون اتا تجاری اتحاد دارنه که ونه نوم ره اورسیا اتحادیه بی‌یِشتنه.

تاریخ

بین قرون ۶ و ۸ میلادی، اونچی اسا بلاروس هسته ره اسلاوون بَییت بینه، هَنتا هم اسلاوی نژادون این کشور دله دَرنه. شرق ِقدیمی اسلاووون کم‌کم وارنگیان جه ارتباط پیدا هاکِردنه و اتا کشور بِساتنه که ونه نوم تاریخ دله کییفی روسیه هسته. قرن ۱۳^ام، مغولون این کشور ره حمله هاکِردنه و آخرسری روسیه‌ی ِدوک‌نشین‌ها وه ره شه میون رَسِد (=تقسیم) هاکِردنه و ویشته لیتوانی ونه اِسایی سامون ره داشته. لیتوانی ِدوک‌نشین خله قوی ِسرزمین بی‌یه و مغولون، ترکون و شه دیگه هم‌سامون‌ها ره شکست دائه. تا قرن ۱۵^ام، لیتوانی ِدوک‌نشین بالتیک دریا تا سیو دریا ره بَییته.

روز ۲ فوریه ۱۳۸۶ میلادی، لیتوانی ِدوک، ولادسلاو دوم جوگایلا، بتونِسته لهستون ِحکومِت ره هم بی‌دعوا-مرافع بَییره و اتا اتحادیه که ونه نوم «لیتوانی-لهستون» بی‌یه ره سال ۱۵۶۹ بسازه ولی تا سال ۱۷۹۵، این گت ِکشور تجزیه بَیی‌یه و روسیه امپراتوری، پروسیا و اتریش ونه مناطق ره شه میون رَسِد هاکِردنه. بلاروس ِمناطق تا جهونی جنگ اول روسیه سامون دله دَیّه.

اولین بار که بلاروس مستقل بَیّه ۲۵ مارس ۱۹۱۸ بی‌یه که بلاروس ِخلق ِجمهوری بِساته بَیّه. این جمهوری ِعُمر خله نَیّه و آلمانی‌ها که کشور جه بریم بوردنه، این دولت رِقِد بورده. سال ۱۹۱۹، بلاروس ره شوروی اتا جمهوری هاکِرده و شه «جماهیر ِاتحاد» دله دَربیارده ولی بعد که لیتوانی ِشرقی شهرون ره روسیه بَییته، این دِتا منطقه ره اتا هاکِرده و ونه نوم ره «شوروی ِلیتوانی-بلاروسیه‌ی ِسوسیالیست ِجمهوری» بی‌یِشته. لهستون-شوروی جنگ ِپه، سال ۱۹۲۱، بلاروس ِسامون ره لهستون و «بلاروسیه‌ی ِسوسیالیستی جمهوری» میون رَسِد هاکِردنه که سال ۱۹۲۲ تأسیس بَیبی‌یه. اَی دِباره سپتامبر ۱۹۳۹، بلاروس ره لهستون اتا پیمون جه بَییته.

سال ۱۹۴۱، نازی آلمان بلاروس ره بَییته و تا ۱۹۴۴ وه ره داشته. بلاروس جهونی جنگ دوم دله خله خسارت بَدی‌یه و ونه مردِمون ویشته بَمردنه. بلاروس ِیهودیون هم هولوکاست سَره قتل‌عام بَیینه. تا سال ۱۹۷۱ طول بَکشی‌یه که بلاروس ِجمعیت هم‌اِتَنده بَواشه که قبل ِجنگ بی‌یه ولی یهودیون ِجمعیت دیگه زیاد نیّه.

بلاروسیه ۵۱ کشوری، که متحد ملل بنیاد ره سال ۱۹۴۵ بساتنه، دله دَیی‌یه. بلاروسیه‌ی ِبازساجی خله زود شروع بَیّه و وشون ِمملکت زود دِباره نوساجی بَیّه. این گادِر شوروی شه تازه کارخنه‌ئون ره این منطقه ساته که باعث بی‌یه ات‌خله مهاجر روسیه جه دَکلِن بلاروسیه دله.

ژوزف استالین شه حکومِت گادِر خاسته بلاروسیه‌ی ِمردمون ِنژادی ساختار ره عَوِض هاکِنه و همینسه ات‌خله روسی مهاجر ره بَرِسِنی‌یه اونجه. استالین که سال ۱۹۵۳ بمرده، ونه جانشین، نیکیتا خروشچف، این برنومه ره دمباله بَییته و مینسک ره بلاروس ِنیشتنگا هاکِرده. وه گاته هرچی روسی زوون گت‌ته بائه هم‌اَنده کمونیسم هم پیشی شونه.

سال ۱۹۸۶، چرنوبیل ِاتمی نیروگا که بلاروس دله دَیّه، اوکراین ِسامون پَلی منفجر بَیّه. میخائیل گورباچف (شوروی نخست‌وزیر) وقتی خاسته پرستوریکا ِبرنومه ره اجرا هاکِنه، بلاروس ِمردم اتا نومه ونه وسّه بنویشتنه (دسامبر۱۹۸۶) که ونه دله گاتِنه نخانّه وشون ِفرهنگ اینتی لطمه بَوینه. این اتفاق ره تاریخدونا «فرهنگی چرنوبیل ۱» نوم بی‌یِشتنه.

ژوئن ۱۹۸۸، کوراپاتی ِشهر دله اتا جمعی قور (=گور جمعی) پیدا بَیّه که حدوداً ۲۵۰هزار نفر ونه دله چال بینه. وشون ره استالین بَکاشت بی‌یه تا بلاروسی فرهنگ ره منقرض هاکِنه و ونه جا روسی فرهنگ ره منطقه دله قوی هاکِنه.

بلاروس روز ۲۷ ژوئیه ۱۹۹۰ شه موجودیت ره اعلام هاکِرده و روز ۲۵ آگوست ۱۹۹۱، شه استقلال ره بدست بیارده و رسماً شه نوم ره «بلاروس ِجمهوری» بی‌یِشته. بلاروس ِرییس‌جمهور، الکساندر لوکاشنکو، سال ۲۰۰۵ تاسا دَر تِلاش کارده که روسیه جه اتا متحد بَوه و آخرسری وشون اوراسیا اتحادیه ره بِساتنه.

الکساندر لوکاشنکو خله این کشور دله مخالف هم دارنه و غرب-طرفدارون ونجه انتقاد کانّه که دیکتاتوری راه دمبدا و مردم ِدموکراسی ره سرکوب کانده. سال ۲۰۲۰ بلاروس دله ات‌خله اعتراضات بیّه که بوکاشنکو موفق بیّه روسیه کومِک جا، مردم ره بستا هاکنه.

مردِمون

بلاروس ِجمعیت ِتغییرات (۲۰۰۳-۱۹۹۲)

بلاروس ِاکثریت ره بومی ِبلاروسون تشکیل دِنّه که ٪۸۱/۲ ره ۱۰۲۹۳۰۱۱ نفر جه این کشور دله دارنه. روس‌ها دومین گروه هستنه و ٪۱۱/۴ ره دارنه. این کشور دله لهستونی و اوکراینی هم خله دَرنه. بلاروس دله دِتا رسمی زوون دَره که اتا بلاروسی و اتا دیگه روسی هَسته.

وشون ِجمعیت ِانبسی (=تراکم) حدوداً ۵۰نفر هر کیلومتر مربع وسّه هسته و ٪۷۱/۷ شهرنشینهستنه. که این هفتاد درصد دله اَی ٪۲۴ فقط مینسک دله زندگی کانّه.

صوفیای ِکلیسا، پولاتسک دله

بلاروس ِگت‌ترین شهرون (سال ۲۰۰۶):

• مینسک – ۴/۱۷۴۱
• گومیل – ۲/۴۸۱
• موگیلف – ۱/۳۶۵
• ویتبسک – ۴/۳۴۲
• گرودنا – ۸/۳۱۴
• برست – ۳/۲۹۸
• بابرویسکا – ۸/۲۲۰
• بارانویچی – ۶/۱۶۸
• باریساوو – ۴/۱۵۰
• اورشا – ۵/۱۳۰
• پینسکا – ۳/۱۲۵
• مازیر – ۸/۱۱۱
• سالیگورسک – ۴/۱۰۱
• نواپولاتسک – ۳/۱۰۱

تقسیمات

ایالاتِ نقشه

بلاروس شیش‌تا ایالت دانّه که وشون ره رایون گانه. این ایالاتِ نوم وشونِ مرکزی شهر ِنوم جه بَییته بیّه. مینسک ِشهر هم شه سیوا اداره وانه و اتی ویژه ناحیه هسته.

1. برست (Brest)
2. گومل (Gomel)
3. گرودنو (Grodno)
4. موگیلف (Mogilev)
5. مینسک (Minsk)
6. ویتبسک (Vitebsk)

منابع

• انگلیسی ویکی‌پدیا

بریم بگردستن

• اروپای اتحادیه و بلاروس ِروابط