ضیاءپور

جلیل ضیاءپور (۵ اردیبهشت۱۲۹۹–۳۰ آذر ۱۳۷۸) نقاش ،اوستاء ِدانشگاه ، پژوهشگر و نویسنده ئیرانی هسته که ونجه به عونوان «پی‌یر نقاشی مودرن ئیران» یاد وانه. وه سِوا از اون که نقاشی پیشرو و پرچمدار نهضت نوگرایی بی‌یه، فعالیت‌ای پژوهشی گوسترده‌ئی ره هم زمینه مردم‌اشناسی، بررسی و شناخت زوون ، فرنگ عامه، پوشاک و نقشای زینتی مناطق گوناگون ئیران داشته که نتایج اینان به عونوان کتاب مرجع این رشته از علوم هم الان دانشگاه‌ئون دله استفاده وانه. ضیاءپور در طول فعالیت هنری و فرنگی خادش ۸۵ سوخنرانی، ارائه بیش از ۷۰ مقاله فرنگی و هنری، بنویشتن ۲۸ جلد کتاب در زمینه‌ئون پوشاک ئیرانیان، هنر، تاریخ و همینتی خلق نزدیک به ۴۰ اثر نقاشی و دِتا موجستمه بساته. وه از پایه گذارون "انجمن هنری جنگی تِلا" بی‌یه.

ضیاءپور شخصی معلومات بزا-روز 1920 بندر انزلی بمردن ۱۹۹۹ یا ۲۱ دسامبر ۱۹۹۹ مِزار بهشت زهرا (fa) ملیت ایران گپ‌بزن زوون فارسی پیشه‌ئون نویسنده نقاش (fa) تاریخ‌نویس فرهنگ‌نویس (fa) هیئت علمی (fa) دیگر معلومات دین تشیع وبسایت [www.ziapour.com] رسمی وبلاگ [www.ziapour.com]

زندگی

جلیل ضیاءپور، سال ۱۲۹۹ بندر انزلی دله بزا بیه. ونه خانواده مازرونی الاصل، ساکن ساری و اتا نسل پیش از این به گیلان موهاجرت هکرد بینه. از علایق دوران وچه‌گی وه، موجستمه‌سازی با گل مرداب انزلی و بشناستن موسیقی بی‌یه. وه تحصیلات هنری خادش ره از نوجوونی شروع هکرده، پس از تموم بیّن موقدمات تحصیل، سال ۱۳۱۷ بورده تهران و برای آهنگ‌بساتن، به هنرستون موسیقی که اون وقت ریاست وه با آقای «مین‌باشیان» بی‌یه وارد بیّه و از عهده آزمایشای ورودی بربموئه. ولی همون موقع، استادای خارجی هنرستون بوردنه شه کشور دله و وه نتونسته نظرش ره دمبال هاکنه. پس بورده و درس ره ایدامه هدائه و هنرون سنتی جه مدرسه صنایع مستظرفه قدیمه دله آشنا بیّه. سال ۱۳۲۰ وارد دانشکده هنرای زیبا بیه، اولین دوره هنرکده (۱۳۲۴-۱۳۲۰) 3تا دانش‌آموز رشته نقاشی معرفی هکرده که ضیاءپور ونه دله اول بیه و بورسیه فرانسه بیته پس دانشسرای عالی ملی قشنگ هنرون پاریس دله رشته هنرای تجسمی ره ایدامهٔ هدائه. سال ۱۳۲۷ پس از اولین بازگشت وه به ئیران، نقاشون آکادمی از جمله: جواد حمیدی، حسین کاظمی و... گرد بینه و فعالیت جدی نقاشی موعاصر ئیران ره شکل هدانه. سال ۱۳۲۸، ضیاءپور با هم‌فکرونش به پایه گوذاری انجمن هنری «جنگی تِلا» که اتا خار جا برای عرصه‌ای هنر نو خاصه ادبیات ، تیاتر ، موسیقی و نقاشی بی‌یه و هم چاپ مجله‌ئی با همین نوم ایقدام هکرده و همین سال نظریه‌ش ره در مورد هنر تجسمی (نقاشی) به نام «لغو نظریه‌ئون مکاتب گوذشته و موعاصر - از پریمیتیو تا سوررئالیسم-» عرضه هکرده. وه طول فعالیت هنری خادش به عونوان نقاش، همواره به عونوان پیشرو نوگرایی مطرح بی‌یه و شروء کننده نقد هنری ئیران دله هسته. ضیاءپور چهار جبهه دله موبارزه کارده: مقلدون شیوه‌ئون گوذشته، مدرنیستای بی‌ریشه بردگردسته از خارج، واپس‌گرایون توده‌ئی، پی‌گیرون روش کهنه ئوروپایی. سعی وه این بی‌یه که با تکیه به ظرفیت فرنگ بومی، هویت ئیرانی ره حفظ هاکنه اما با زوون جهانی سخن باره و وه ره عرضه داره و در نهایت فرنگ ئیرانی خویش ره تعالی ببخشه. وه از سال ۱۳۳۱ از سوی اداره کل هنرای زیبای کشور دعوت به کار بیّه و به فعالیتای فرنگی-هنری، مشاغل و مأموریتای متعددی مانند بونیان‌گذاری هنرستونای هنرون تجسمی دخترانه و پسرانه تهران و دانشکدهٰ هنرون تزئینی ، ریاست موزه مردم‌اشناسی تهران و... تن هاده. سال ۱۳۵۷ از خدمات دولتی بازنشسته بیّه و از اون زمون به بعد پژوهش، تألیف و تدریس دانشکده‌ئون هنرون دراماتیک و هنرون تزئینی، دانشگاه مجتمع هنر اسلامی، تربیت مدرس و الزهرا دله ره شروع هکردهef>حریری ۹</ref> جلیل ضیاءپور، سن ۷۹ سالگی روز سه‌شنبه، مورخ ۳۰ آذر ۱۳۷۸ بعد ِدوره سخت مریضی نارسایی قلبی جه بیمارستان توس تهران دله بمرده و دِ روز بعد ، پنجشنبه ۲ دی قطعهٔ هنرمندون بهشت زهرا چال بیّه.

انجمن هنری جنگی تِلا

نامواره انجمن هنری جنگی تِلا

ضیاءپور بعد از اولین بردگستن به ئیران -۱۳۲۸- با رفخونش انجمن هنری جنگی تلا که ات گت انجمنی در زمینه طرح عرصه‌ئون هنر نوی ِ ادبیات، تئاتر، موسیقی و نقاشی بی‌یه و هم چاپ مجله‌ئی با همین ایسم ره ایقدام کارده. محل انجمن آتلیه ضیاءپور خیابون تخت جمشید تهران بی‌یه. ونه هدف ره «موبارزه برابر کهنه پرستی و سنت گرایی به دور از واقعیات زمونه» بیان هکردنه و شعری از فرخی سیستانی ره به عونوان شعار انجمن انتیخاب هکردنه:

فسانه گشت و کهن شد حدیث اسکندر

سخن نو آر که نو را حلاوتی است دگر

آخرسری مخالفین که مجله جنگی تِلا ره از نشریات وابسته به حزب توده معرفی هکرد بینه و فکرکاردنه که کوبیسم یعنی کمونیسم، باعیث بازجوئی ضیاءپور دادگاه تخلفات اداری و توقیف مجله دله بیه. وه بعداً مجله دیگری به ایسم «کویر» مونتشر هکرده که وه هم توقیف بیه و پس از وه نشریه «تِلا پنجهٔ» به انعکاس افکار خادش ره ایدامه هدائه.

نظریه

ضیاءپور نظریه و دیدگاه هنری خادش ره مهر ماه سال۱۳۲۷ به صورت رساله‌ئی به نام «لغو نظریه‌ئون مکاتب گذشته و موعاصر از پریمیتیو تا سوررآلیسم» به مجامع فرنگی و روزنامه‌ئون ارائه هاکرده و ونه دله، پس از تاریخچه فشرده‌ئی که از مکاتب هنری غرب هدائه تمامی این مکاتب ره برای هدف اصلی نقاشی نارسا اشمارنه و غالب وشون ره قالبی برای عرضه چیزایی جز نقاشی دونده. با این رساله وه به تعریف نقاشی مجرد و انتزاعی بسیار نزدیک بیه و به جوهره نقاشی مودرن که عوض هکردن وه از زاویه ادبی، تاریخی، اجتمائی و امثال وه برای برسی‌ین به کارکرد موستقل رنگ، خط، نور و کمپوزیسیونای خلاقه ضروری هسته نظر دانه. نتایج کلی که این تئوری دله بئوت بیه، اینان هسنه:

الف - رنگ و طرح و اتا نوع فرم و کمپوزیسیون غیر عادی دور هسته که نقاشی ونه روی وشون فعالیت هکنه.

ب - هر قدر مضمون نقاشی از حیث سازمان غیر عادی‌تر بائه به همون اندازه نقاشی کامل‌تر و از نظر تخصص با ارزش‌تر هسته.

پ - مضمون نقاشی، اصولاً نونه نهاد و گزاره و نتیجه ره «چون نوشته‌ای عادی» دست هاده؛ چون هر خط و هر رنگ ، هر فرم و هر کمپوزیسیونی، خادش به تنهایی صاحب مبتدا و خبر و نتیجه، و نتیجتاً مضمون هسته؛ از این رو، هرگونه فرم و عکس و مضمون متمایل به طبیعت مأنوس، ناقض فن نقاشی یه.

ت - هر قدر که صور طبیعی و غیرطبیعی نزدیک، جای خادش ره به ترکیبای رنگ و طرح و سایر عوامل فنی هاده، به همون اندازه، نقاشی به طرف کمال یعنی به جائی که زیباییا و لذتای مخصوص به خاد ره ویشته تونه به دست بیارن، سیر کانه.

ث - نقاشی اگه شامل صور طبیعی یا غیر طبیعی نزدیک بائه، هنرمند ونه عمداً اینان ره اتی رِقِدهاده که غیر قابل تشابه به طبیعت عادی بائن تا عوامل هنری کاملاً و بدون انگل جلوه‌گر بواشن.

ج - نقاشی بدون تصویر دله هنرمند تکلیف خادش ره فهمنه و دونده که برای بساتن زیبایی تخصصی ونه موستقیماً به عوامل هنری «یعنی ایجاد هماهنگیای دقیق‌ته و خِش‌آیندته و طراحیای جوندارته و گویاته» بپردازه. همین مرحله دله، هنرمند و هم مردم به خصوص «که به وسیلهٔ فهم مضامین عادی و تصویری مثل خاطرات و آرزوئون خادش گومان کاردنه که درک زیبایی تخصصی هاکردنه» تکلیف خادش ره فهمنه؛ و برای بفهمستن زیبایی نقاشی، از این به بعد موستقیماً به عوامل هنری رجوع کانده یا نه به مضامین تصویری یا خاد عکس. اینجا اولین مرحله‌ئی هسته که هنرمند و مردم هر دِتا به واقعیت مفهوم زیبایی تخصصی یا زیبایی اِشناسی تخصصی پی ورنه.

چ – تا الان نقاشی به حدود هنر و زیبایی تخصصی خادش نرسی‌یه و با سایر هنرای زیبا به خصوص ادبیات اختلاط بسیار نزدیکی داشته. با به کار بوردن این نظریه، مکتبی که وه ره «کامل» نوم دمبی به وجود انه که حدود و ثغور نقاشی ره از سایر هنرون سوا کانده. همین جه «یعنی مکتب کامل دله» سر منزل واقعی نقاشی فنی و تخصصی -سوا از سایر هنرا- هسته؛ و از اینجه، نقاشی با اتا گت مفهوم شه ره فهمنه.

ح - زیبایی نقاشی، از زیباییای سایر هنرون زیبا سوائه، ونه وه ره سِوا بشناسیم.

خ - ونه بدونیم که هرگز هیچ روش ترنه‌یی بدون نیازمندی محیط دِرِست نوانه؛ و هرگز هیچ خواهشی جلوتر از خواهش زمون خادش نتونده بائه؛ چون هر خواهشی عاملی دانه؛ و مطمئناً عامل اصلی هر خواهش انگیخته بین میون جامعه هر خواستاری وجود دانه. بنابراین، نظریهٔ من بیرون از تقاضای زمون حاضر من نی‌یه و نتونده بائه.

آثار

آثار جلیل ضیاءپور به دلیل داشتن مضامین اصیل ئیرانی، ساده سازی فیگورون، پایبندی به سطوح سنتی همراه خطوط هندسی کوبیسم، آگاهی بر ترکیب وندی و بطور کلی شیوه خاص نقاشی معروفه. سفر تحقیقی وه به کویر و نواحی مختلف ئیران برای کاوشای مردم اشناسی، توجه وه ره به زندگی ایلیاتی جلب هکرده. وه نوع رفتار، آداب و رسوم، پوشاک و زیورآلات وشون ره متوجه بیه و شه آثار دله از این منابع ایستفاده هکرده و به خاطر گرایش تحقیقیش زندگی روستائیان دله، مضامین ایلیاتی به شکلی تمثیلی ونه آثار دله ظاهر بینه. روشنگریای ژورنالیستی، تحقیقات ئیران اشناسی و فعالیتای فرنگی و آموزشی وقت کمتری برای وه به جا بیشته که بتونه ویشته کیتاب بنویسه یا اچی بسازه. آثار وه اینان هستنه:

سال	ایسم	سبک	تکنیک	ابعاد
۱۳۲۳	چهرهٔ نقاش (ضیاءپور)	امپرسیونیسم	رنگ راغون	۷۰×۵۰
۱۳۲۴	قیام کاوه آهنگر			۱۰۰×۷۰
۱۳۲۸	سه شطرنج‌باز شرقی			۸۰×۵۰
۱۳۲۸	دامن قرمزی ِکیجا			۶۰×۴۰
۱۳۲۸	رسن	کوبیسم ابستره		۸۰×۶۰
۱۳۲۸	مورچه‌سواری	اکسپرسیونیسم		۶۰×۴۰
۱۳۲۸	طبیعت بیجون	کوبیسم		۱۲۰×۸۰
۱۳۲۸	حموم عمومی	کوبیسم ابستره		۱۲۰×۸۰
۱۳۲۹	مسجد سپهسالار	کوبیسم ابستره		۱۲۰×۸۰
۱۳۳۲	زن کورد قوچان	شیوهٔ میلی و اختصاصی ضیاءپور		۲۰۰×۸۳
۱۳۳۴	آناهیتا	نقش برجسته	گچ	۷۵×۷۰
۱۳۳۴	کل امیر و گل بهار	شیوهٔ میلی و اختصاصی ضیاءپور	رنگ روغن	۱۹۰×۱۲۰
۱۳۳۵	ترکمون کیجا	شیوهٔ میلی و اختصاصی ضیاءپور		۱۸۰×۸۰
۱۳۳۸	درد درون	سورآلیسم		۷۰×۷۰
۱۳۴۱	زینب خاتون	شیوهٔ میلی و اختصاصی ضیاءپور		۱۲۰×۹۵
۱۳۴۲	آقام حینا می‌بنده			۱۷۰×۱۲۰
۱۳۴۵	نقشه قالی		گواش	۳×۲
۱۳۵۸	بندری زنا		رنگ راغون	۱۶۰×۷۰
۱۳۶۱	لر کیجا			۱۸۰×۹۲
۱۳۶۲	چادرنشینا			۱۸۰×۱۲۰
۱۳۶۳	کوردی زنا سنندج دله			۱۸۰×۹۰
۱۳۶۴	آناهیتا			۱۹۰×۱۰۰
۱۳۷۰	منه زندگی			۱۶۰×۸۲
۱۳۷۳	دنیای درون			۱۵۰×۱۲۰
۱۳۷۶	پرواز ناشناخته‌ئون دله			۱۳۵×۱۰۵
۱۳۷۶	مهشا			۱۴۰×۱۱۰

نیگارخنه

• 
  «زینب خاتون» اثر جلیل ضیاءپور - ۱۳۴۱
• 
  « لر کیجا » اثر جلیل ضیاءپور - ۱۳۶۱
• 
  «چادرنشینا» اثر جلیل ضیاءپور - ۱۳۶۲
• 
  «کل امیر و گل بهار» اثر جلیل ضیاءپور - ۱۳۳۴
• 
  «کورد زنا قوچان دله» اثر جلیل ضیاءپور - ۱۳۳۲
• 
  «بلوچی زنا» اثر جلیل ضیاءپور - ۱۳۵۷

بنویشته‌ئون

• ۱۳۲۸: نطریه‌ئی دربارهٔ علل ضعف بیان شیوه‌ئون نقاشی و ارائهٔ چگونگی کار، تهران.
• ۱۳۳۲: هنر پیکر تراشی ئیران زمین دله، چاپخانه آرش، تهران.
• ۱۳۳۲: پوشاک باستانی ئیرانیون تا پایان دورهٔ ساسانیون، اینتیشارات اداره کل موزه‌ئون و فرنگ عامهٔ وزارت فرنگ و هنر، تهران.
• ۱۳۳۳: تاریخ هنر عمومی شرق، خاورمیانه و ئوروپا.
• ۱۳۳۳: تحقیقی درباره وضع عمومی، سکونت و آداب مردم قاسم آباد گیلون.
• ۱۳۳۵: تحقیقی درباره آریایی‌ئون و چتی بی‌ین مهاجرت وشون به فلات ئیران.
• ۱۳۳۷: تحقیقی درباره پوشاک عبا، ارخالق، یل، به سفارش دایرة المعارف و دانشنامه ئیران و ایسلام، اینتیشارات دانشگاه تهران.
• ۱۳۴۵: تحقیقی درباره اهمیت بافندگی پارچه ئیرانیون عهد ساسانی و تأثیر وه همینتی از صدر ایسلام میون ایسلامیا و دیگرون.
• ۱۳۴۶: پوشاک ایلات، چادرنشینا و روستائیای ئیران، اینتیشارات وزارت فرنگ و هنر، تهران.
• ۱۳۴۷: پوشاک مردم کهن فلات ئیران (پیش از ورود آریاییون) تا دوره مادی.
• ۱۳۴۷: پوشاک زنای ئیران از کوهنترین زمون، اینتیشارات وزارت فرنگ و هنر، تهران.
• ۱۳۴۸: زیورای زنای ئیران از قدیم تا الان"، اینتیشارات وزارت فرنگ و هنر، تهران.
• ۱۳۴۹: پوشاک ئیرانیان از چهارده قرن پیش (از صدر اسلام تا اواخر دوره قاجاریه)، اینتیشارات وزارت فرنگ و هنر، تهران.
• ۱۳۵۰: پوشاک هخامنشی‌ها و مادی‌ها بر مبنای نقوش تخت جمشید، اینتیشارات وزارت فرنگ و هنر، تهران.
• ۱۳۵۰: پوشاک اشو زرتشت و موبدان.
• ۱۳۵۲: تحقیقی درباره آریانای کوهن ساکن مرکز آسیا و اندیشه نخستین بشری وشون".
• ۱۳۵۲: تحقیقی پوشاک و رزمی ابزار مردمون کوهن آریایی از زمون کیومرث (آدم ابوالبشر ئیرانی) تا جمشید جم.
• ۱۳۵۲: تحقیقی درباره البرز کوهون و تیرگ البرز شاهنامه دله.
• ۱۳۵۳: نقوش زینتی ئیران زمین از کوهنترین زمون، اینتیشارات وزارت فرنگ و هنر، تهران.
• ۱۳۵۳: آشنایی با رنگ آمیزی در آثار هنری از کوهنترین زمون تا دوره صفویه، اینتیشارات وزارت فرنگ و هنر، تهران.
• ۱۳۵۳: مادا و بونیانگوذاری اولین شاهنشائی غرب فلات ئیران، اینتیشارات انجمن آثار ملی.
• ۱۳۵۳: تحقیقی درباره رستم پهلوان ئیرانی - سکایی و رزم ابزار مردم مناطق سیستان (منطقه رستم).
• ۱۳۵۵: تحقیقی درباره حمل و نقل دریایی مرداب انزلی و وضع اقتصادی ساکنان حوزه مرداب، به سفارش شورای عالی فرنگ و هنر.
• ۱۳۵۶: پنجاه سال هنر تجسمی ئیران موعاصر.
• ۱۳۷۷: تاریخ مختصر هنر ئیران و جهان، اینتیشارات جهاد دانشگاهی هنر.
• '"'فرنگنامه واژه‌های زوون گیلکی'"' (۶۰۰۰۰ واژه)، آماده چاپ است.

منابع

• اصلاح عربانی، ابراهیم. گیلان. تهران: اینتیشارات گروه پژوهشگران ئیران، ۱۳۷۴.
• حریری، ناصر. درباره هنر و ادبیات. بابل: اینتیشارات آویشن، ۱۳۷۸.
• سلیمانی، منصور. فصلنامه هنر، شماره هفدهم. تهران: وزارت فرنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۸.
• سمیع آذر، علیرضا. نشریه اولین نمایشگاه بین المللی طراحی موعاصر تهران. تهران: موزه هنرون موعاصر تهران، ۱۳۷۸.
• صابر تهرانی، شهین. مجموعه سخنرانیهای هنری،تحقیقی زنده یاد استاد جلیل ضیاءپور. تهران: اینتیشارات اسلیمی، ۱۳۸۲.
• ضیاءپور، جلیل. لغو نظریه‌های مکاتب گذشته و موعاصر از پریمیتیو تا سوررآلیسم. تهران: اینتیشارات مجله کویر، ۱۳۲۷.
• عبدلی، رضا. نشریه فرنگی دانشجویی دانشگاه تهران. تهران: اینتیشارات اداره کل امور فرنگی و فوق برنامه، ۱۳۷۸.
• ملکی، حسن. نشریه اولین نمایشگاه بین المللی طراحی موعاصر تهران. تهران: موزه هنرون موعاصر، ۱۳۷8.
• میر عمادی، منیژه. پیشگامان نقاشی موعاصر ئیران. تهران: نشر هنر ئیران، ۱۳۷۶.
• ناسی، کریستا. فصلنامه علمی و پژوهشی دانشگاه هنر. تهران: اینتیشارات جهاد دانشگاهی هنر، ۱۳۷۸.

بِریمْ بگردستن

• سایت رسمی جلیل ضیاءپور