لیبرالیسم
لیبرالیسم (انگلیسی جه: Liberalism) واژه‌نومه‌ئون دله آزادی خائی معنی ره دِنه. اصطلاحاً ایده‌ها و تئوریونی که خانّه دولت «شخصی آزادیون» ره شه مهم‌ترین سیاسی هدف قِرار هاده و «برابر ِفرصتون» و «آزادی» ره لازم بدونه، ره لیبرالیسم گانه. کسی که لیبرالیسم ِطرفدار بائه ره گانّه لیبرال.
| سیاسی ایدئولوژیون این سری مقالات سیاست ِشِنه
|
|---|
| آنارشیسم |
| پروگرسیویسم |
| لیبرالیسم |
| لیبرترینیسم |
| دموکراسی |
| پوپولیسم |
| سوسیال دموکراسی |
| سوسیالیسم |
| کمونیسم |
| فدرالیسم |
| فیمینیسم |
| سبز ایدئولوژی |
| سیاسی اسلام |
| محافظه‌کاری |
| کاپیتالیسم |
| توتالیتاریسم |
| صهیونیسم |
| ناسیونالیسم |
| فاشیسم |
| شوونیسم |
| سیاسی ایدئولوژیون رج |
عقاید
دچیینلیبرالون معتقد هستنه که اتا جامعه دله ونه همه‌یِ آدِمون حقوق و فرصت برابر دارِن. البته «برابری» ِمعنی لیبرالیسم و سوسیالیسم دله اتا معنی نَدِنّه. لیبرالون گانّه که دِتا چلیک وَچه وقتی که دنیا بمونه - و حتی قبل از اون - هِدی جه کاملاً حقوق مساوی دارنه و قانون وشون‌ها وسّه اتا حُکم دانّه. هچکی قانون جه مستثنی نی‌یه و همه ونه اتا قانون بـِن زندگی هاکنن.
لیبرالیسم دله «آزادی» اینتی معنی وانه که هرکسی آزاد هسته هر کاری که ونه دِل ونه ره انجام هاده تا جایی که هچکی ره ضرر نزنه. این ضرر بتونده جانی، مالی و... بائه. یا اگه بخائیم ساده‌ته بائیم: «شِما بتوندی شه دَس ره هرچَنده که شمه دِل وِنه ویاز هادین؛ مگر این که شمه انگوس بوره ات‌نفر چـِش درون»
اکثر لیبرالون آزادی بیان، مطبوعات و... ره لازم دونّه و دموکراسی طرفدار هستنه. وشون‌ها گانّه دولتون ونه پچیک بائِن، مقامات پاسخگو بائِن و مردم هم نیازی ندارنه که هچکی وشون وسّه تعین-تکلیف هاکنه. وشون مالکیت قانون ره لازم دونّه و گانّه دولِت ونه مردمون ِجان و مال جه محافظت هاکنه. همین جور لیبرالون گانّه که اگه طبیعی نظم ره بهم نَزنیم و بی‌یلیم که مردم شه بخاستی‌ئون ره انجام هادِن، برابری و برادری جه رسمبی.[۱]
تاریخچه
دچیینلیبرالیسم زمونی بساته بیّه که رنسانس گادِر اروپایِ مردِم دمبال این بوردنه که شه شاهون ِاختیارات ره کمته هاکنن و بتونِن شه بخاستی‌ئون ره هم انجام هادِن. این تفکر درواقع خاسته مردِم ره رأی ِحق هاده تا وشون بتونن شه قانون ره شه انتخاب هاکِنن و حتا شاه ره برکنار هاکنن.
اولین مدرن ِدولِت که لیبرالیسم ِسَره شکل بَییته، متحده ایالات آمریکا هسته. این کشور ِاساسی قانون همون اول تاسا این هسته که «تمام آدمون برابر دِنیا بمونه و خدا وشون ره ات‌سری حق هِدائه، من‌جمله این حقوق: زندگی، آزادی و سعادت و خوشبختی ِدمبال بوردِن» این جملات فی‌الواقع جان لاک ِعقاید جه بَییته وانه که این شعار ره دائه: «زندگی، آزادی و مالکیت»
چن سال بعد فرانسه گت انقلاب اثر هاکرده. این انقلاب شعار «آزادی، برابری و برادری» بی‌یه. فرانسه اولین کشوری بی‌یه که بائوته تموم مردها بتونّه رأی‌گیری دله شرکت هاکنن.[۲] سال ۱۷۸۹ فرانسه دله شهروندان و مردمون ِحقوق ِاعلامیه منتشر بیّه که لیبرالیسم ِپایه‌ئون و حتی حقوق بشر اعلامیه ونه سَر جا تأثیر بَییتنه.[۳]
دپیته چرخه‌تو
دچیینپانویس
دچی‌ین- انگلیسی ویکی‌پدیا
- ↑ دایره المعارف اسلامی طهور: نقد لیبرالیسم
- ↑ Emil J. Kirchner, Liberal Parties in Western Europe, "Liberal parties were among the first political parties to form, and their long-serving and influential records, as participants in parliaments and governments, raise important questions... ", Cambridge University Press, 1988, ISBN 978-0-521-32394-9
- ↑ J. Budziszewski, The nearest coast of darkness: a vindication of the politics of virtues, Cornell University Press, 1988.