وارتان مامیکونیان
وارتان مامیکونیان یا واردان مامیکونیان ( ارمنی جا "Վարդան Մամիկոնյան" لاتین جا "Vardan Mamikonian" ، وارتان مقدس "Saint Vardan" اشناسنه) هامازاسپ مامیکونیانه ریکا و ساهاک پارتوئه نوه بی یه کا 388 تا 391 میلادی لا دنیا بیموئه و مورخونی یغیشه وارداپت بمون ونه راجب بنویشتنه. وه آوارایر نورد 451 میلادی دله دله بمردنه.
جیوه نومه
دچیینوارتان مامیکونیان شه دَرس ره اونتا مکتب خنه بخوندسنه کا مسروپ ماشتوتس واغارشاپات شهر دله وه ره بنا بشتنه. 420.م دله، مقدس ساهاک وارتان ره مسروپ ماشتوتس همپا رائی هاکردنه قسطنتنیه و قیصر تئودوسیوس دوم وه ره بیزانس ارمنسون قاشون سَلار هاکردنه.
وه 422.م دله دگردنه واغارشاپات و هموگدر بوردنه تیسفون و به بهرام پنجم وه ره اران ارمنسون سپهبد هاکردنه. وارتان دیم یزدگرد همپا بوردنه شرق و کوشانیون جا دپیتنه و دمالتر الجه کلچور بیه، دگردنه شه دیما. 449.م دله، دیم یزگرد اته دسوره ارمنی شون ره هادائه کا بنه دارئون و اشراف و سَلارون ونه مسیحیت ره بنه بِلِن و زردشتیت ره دا بیرن. ارمنی گت مردیون یزدگرد پسغوم هادائن وسه، آشتیشات شهر دله گرد بینه. وارتانم اینتا شورا دله دییه. وشون هیرا گپ بزوئنه و قصد هاکردنه یزدگرد دسوره ره پس بزنن. اِتی آوارایر نورد پا بیتنه و ساسانیونه قاشون بوردنه را دکتنه ارمنسون.[۱]
آوارایر نورد
دچیینارمنیون همه اینتا الجه دله بیموئنه. وشون امکانات. وارتان مامیکونیان کا اِتی بدیه فلاش هادائه ارمنی گت خانمون ره گرد هاکنه. همو گدر واساک سیونی ئم فلاش هادائه ارمنی خانمون ره یزدگرد وسه گرد هاکنه. دس آخر وارتان باش بیه و ارمنی خانمون ویشتر ونه ور بوردنه. وارتان جار بزوئه تینار را کا ارمنسون تونه شه خد ره نجات هاده اینتا هسه کا ساسانی قاشون جا دپیجه.
ارمنیون همه اینتا الجه دله بی ینه. وشونه امکانات ساسانیونه قاشون براوری پچیک بی یه. گننه زناکون و کیشیشونم اینتا نورد دله دینه. خله مردیون جوشن نداشتننه و ساده جمه شه تن رو داشتننه. وارتان شه قاشون ره سه رَسِت هاکردنه و شه خد چپی رستۀ سلار بَیه. اران قاشون اول سری چپی رست ره وِره بیاردننه و همی وسه ارمنسون قاشون هر دمبلی بَیه. وارتان شه فلاش ره هادائه کا ساسانی فیلئون ره وِره بیاره تا شه قاشون وسه زمون بخرینه و اینتا نورد دله وه بکوش دکوش بیه.
وارتان مامیکونیان، اِساء
دچیینمارشال لانگ بنویشتنه:
آوارایر نورد، 2 ژوئن 451 میلادی پا بیتنه. ونه دله 66 هزار تا ارمنی، 220 هزار تا ارانیۀ براوری، بجنگسینه. وارتان و شه سلات شون بمردننه و شهید بینه. اسا ارمنسون دله، ارمنی تقویم دله، پنجشنبه روج دله وه ره اییامرزنه.
ریچارد فرای، اِران اشنوش آمریکایی بنویشتنه:
آوارایر نورد خله گت اتفاق بی یه کا تاسا کار دکته. ارمنسون دله هنده اونتا نورد ره شه یاد دارننه.
وارتان مامیکونیان شه دَریو دِلی وسه اته مذهبی خوندش ارمنی کله سیا دله دارنه. وه ره ارمنیون مقدس شهید اشناسنه و وارتان وشونه وسه ملّی پَلِوون دوننه. ارمنیون نیویورک دله اته کَله سِیا بساتننه و ونه نوم ره "قدیس وارتان جامع کله سیا" بشتننه.
- ↑ سارکیسیان گارون، (سپاهبدان ارمنستان سده های چهارم و پنجم)