هومو ساپینس

هومو ساپینس (نام علمی: Homo sapiens) که ونه معنی عاقل ِآدم یا آدمی که فکر کانده وونه، اتی مرحله از آدمونِ تکامل هسته. اِما، آدم‌هایی که اسا زندگی کامبی، هومو ساپینس ِات جیرچله (= زیرشاخه) جا هستمی. غیر این آدم‌هایی که اسا درنه، ات‌جور آدم دیگه هم هومو ساپینس ِجیرچلّه بینه که اسا منقرض بَینه و وشون ره هومو ساپینس ایدالتو گاتنه.

تاریخچه

تقریباً ۱۰ تا ۲۰ میلیون سال پیش کم‌کم شادی‌ئون تبدیل به آدمیزاد بَینه و انسان اولیه تکامل جه بوجود بمو. ولی اَی تقریباً ۱٫۸ تا ۰٫۲ میلیون سال پیش تکامل ویشته تأثیر هاکرده و هومو ارکتوس (= آدمی که شه لینگ‌سر اِستائه) تبدیل این آدمی بیّه که وه ره هومو ساپینس (= آدمی که تونده فکر هاکنه) گانّه. آدمی که تونسته فکر هاکنه، شه دِ چلّه بی‌یه که اتا ره هومو ساپینس ایدالتو گاتنه که ونه فسیل ره اتیوپی دله پیدا هاکردنه و شواهد سِراق دِنّه که وه ۱۶۰٫۰۰۰ سال پیش منقرض بیّه؛ اتا چلّه دیگه همین آدمونی هستنه که اسا درنه. اتی دیگه آدمون هم دَیینه که وشون تبار فرق داشته و وشون ره نئو آندرتال گانّه؛ اینجور آدمون هم ۳۰ هزار سال پیش منقرض بَیینه ولی وشون DNA انسان‌های امروزی جه تا ۵۰۰ هزار سال پیش ات‌جور بی‌یه و احتمالاً وشون با امه اجداد ارتباط داشتنه و وشون نسل ات‌که قاطی‌بزه بیّه چون وشون ژن انسان امروزی دله دره.

انسان‌های امروزیِ آناتومی جه قدیمی‌ترین فسیل‌هایی که کشف هاکردنه، آفریقا شنه و ۱۹۵ هزار سال قدمت دارنه. این زمونی هسته که انسان امروزی تموم دیگر گونه‌ها و جیرچلّه‌ئون مختلف جه سیوا بیّه. تحقیقات ثابت کانده که انسان‌های اولیه‌ کوچ جایی که اسا کشورون نامیبیا و آنگولا درنه جه شروع بیّه و آفریقا جه آدمون بمونه و دنیا دله تنک بَینه. البته انتخاب طبیعی تموم نیّه و همین‌جور تکامل آدمون دله دمباله دارنه. حدود ۱۵ هزار سال پیش تاسا تغییرات زیادی آدمون ِژن دله ایجاد بیی‌یه.