لَلـه‌وا
لَـلِه وا (Lale Va) اتا ساز نوم هسته که لَـله چوی جنس جه هسته و تبری موسیقیون دله ونجه کار کانّه. لَـله وا بَییته «لَـله»+«وا» جه هسته.
للوا هفت‌تا بند و شیش‌تا سوراخ داینه که ونه پنج‌تا سوراخ جلو دره و اتا سوراخ پشت.
تاریخچه
دچیینللوا اتا از قدیمی ترین ساز های مازندرون هسه. این ساز جزء ساز های بادی حساب بونه و از نِی یا چِق یا للِ چق بسات بونه. قدیم چپونون این ساز ر شه همدم دونسّنه و همیشه گسفن همراه که شینه وره داشتنه شه ور و ساز زونه.
ونه قیافه و نوع ساز بزوئن خله شبیه به نِی ایرانی هسه، فقط ونه وا دکردن با نی فرق کنده، اونم این هسه که للوای تِک ر از بیرون به دله تاشنّه، ولی نی تِک ر از دله به بیرون تاشنّه، همین خاطری للوا ر شه لوشهء رو ونه بِلن و وا دکنن، ولی نی ر ونه دندون لا بلن. للوا اتا تکنیک به نوم نفس بخردن دارنه که نِی ایرانی این تکنیک ر ندارنه.
للوا هفتا بند دارنه و شیش تا گِر و شیش تا سوراخ به عنوان پرده موسیقیایی.
آهنگ هایی که ونه جا زندنّه ویشتر قطعات چپونی هسه مثل: میش حال، دنباله میش حال یا بورسری، کمرسَری، شتری، سیلم یا کوک داری، غریبی حال، زاری حال، کرچال، گلّه ر بردن یا عامی دتر جان و ...
بعضی قطعات آوازی و شادنوازی هم ونه جا زندنه مثل: کتولی، کله حال، امیری، طالبا، نجما، همدم جان، لیلی جان و سمایی، جلوداری، عاروس یار، روونی، نقره سری، پریجایی حال و...
از نومدار ترین نوازنده های این خجیرِ ساز: حسینعلی طیبی، ارسلان طیبی، ابوالحسن خوشرو، حمید طالبی، یحیی قدیری بایکلایی هسّنه.
این ساز گوش تا گوش مازندرون و حتی خارج از مازندرون، خله نوازنده دارنه.
دپیته چرخه‌تو
دچیینمنبع
دچی‌ین- رضا دیوسالار. «کتاب آموزش لَله وا». پارپیرا، ۲۰۰۹-۰۶-۲۸.