|
}}
'''علی اسفندیاری''' یا '''علی نوری''' مشهورکه شه نوم ره عوض هاکرده و بهبی‌یشته '''نیما یوشیج''' (بزائه‌یِ [[۲۱ آبان]] ۱۲۷۴ شمسی یا ۲۲ تیرمایِ تبری، یوش ِ[[نور شهرستون]] دله - بمردهیِ [[۱۳ دی]] ۱۳۳۸ شمسی، شمرون ِ[[تهران]] دله) اتا [[مازرونمازرونی]] ِمعاصرمعاصرِ ِشاعرشاعر هستهبی‌یه. وه [[نو شعر]] ِسبک ره [[فارسی]] دله بساته. نیمایِ اولین کتاب نوم ''افسانه'' بی‌یه که اولین فارسی ِنوِاولین نو شعرون ونهاینتا دلهکتاب دَیینهشنه. این شعرون [[فارسی ادبیات]] ره فعالدِباره هاکردهجان هدا. وه اونتی که ادیبون گانّه تموم نظم و ساختارون ره فارسی ادبیات دله رِقِد هدائهبِدا. نو شعر عونوانیاسمی بی‌یه که علی اسفندیارینیما شه این هونرِهنرِ سَر بی‌یشت بی‌یه.
== زندگی ==
=== وچه‌گی ===
علی اسفندیاری در سال ۱۲۷6۱۲۷۶ هجری شمسیشمسی، روستای [[یوش]]، از توابع بخش [[بلده]]ی شهرستونبخش، [[نور شهرستان]] دله کنارهکتهدنیا بموئه. ونه پی‌یه‌رپی‌یر ابراهیم‌خان اعظام‌السلطنهاعظام‌السلطنه، موتعلق بهمازرون خانواده‌ئیِاتا قدیمی مازرونخاندان جا بی‌یه و به کشاورزی و [[گالش|گالشی]] مشغول بی‌یهکارده. پی‌یه‌رنیمای ِعلی اسفندیاری زندگیپی‌یر روستایی، تیراندازی و اسب‌سیواریاسب‌سواری ره بهشه وهوچه ره یاد هدائه. علی اسفندیاری نیما تا سن 12 سالگی شه مَله دله زندگی کاردهدیّه.علی اسفندیاری وه بخوندستن و بنویشتن ره ملّایمَله‌یِ دهملـّا ِپَلیپَلی یاد بیته ولی دلخوشیونجه چندونیخله ازخار وه نداشتهنیّه چون وهملّا وچون ره فلک کارده و کتک زوئه.
=== تهرون دله ===
دوازده ساله بی‌یه که بهخانوادگی همراه خانواده بوردهبوردنه تهران و مدرسهنیما اسم ره [[سن لویی مدرسه]] دله مشغول تحصیل بیّهبنویشتنه. مدرسه دله ازنیما وَچه‌ئوندیگر کناره‌گیریوَچون کاردهجا وکناره بهگیته گفته خادش باو اتا ازرفخ رَفخونش مودام ازهمراهی مدرسه جا فرار کارده و بعددرشی‌یه ازولی مودّتیاتا بامعلم، تشویق[[نظام اتاوفا]]، ازوه معلم‌ئونشره بهتشویق ایسمهاکرده نیظام وفا بهکه شعر بائوتن مشغول بیّهباوه و درنیما هموناین زمونگدر با[[فرانسوی زوون]] فرانسهیاد آشنایی پیدا هکردهبیتن و شعر[[خراسانی بائوتنسبک]] بهدله سبکشعر خراسونیباتِن ره شروءشروع هکردههاکرده. بعد از تموم بیّنونه درس علیکه اسفندیاریسَر بیّه، ویزارتبورده دارایی ِوزارت‌خنه دله مشغولشه وسّه کار بیّه.پیدا هاکرده ولی اماات‌که بعدبگذشته ِزمونیپه، این کار رهجه بهوه میلره خادشخِش نَدی‌یهنموئه و وهسر رهبی‌یشته آزاد هکردهبورده.
== ایجتیمائئ کاره‌ئون ==
دورون نوجوونى و جوونى علی اسفندیاری موصادف هسته با زمون ایتیفاقات سیاستی - ایجتیمائى ایران میثل اینقیلاب مشروطه و جنگل نهضت و بساته‌بیّن گیلون جه موری ، روح حساس نیما نتونسته از این توفان‌ئون ایجتیمائى بى تاثیر بمونه. علی اسفندیاری از نظر سیاستى تفکّور چپی داشته، و با نشریه سرخ ِایران اتا از نشریات حزب کمونیست ایران (دهه ۱۹۲۰) که ونه گـَگَ لادبن سردبیر وه بی‌یه و در رشت چاپ و مونتشر بی‌یه همکارى قلمى داشته. از جومله تصمیم بیته به میرزا کوچک خان جنگلی کومک هکنه. دیرته در دهه بیست خارشیدى در ابلین کونگره نویسندگون ایران عضو هیأت مودیره کونگره بی‌یه و شعرون وه در نشریات چپگراى این دورون مونتشر بی‌یه.
==تشکیل خانواده==
در سال ۱۳۰۵ با عالیه جهونگیر ایزدیواج هکرده تا به بائوته خادش از افکار پریشون رها بوّه <ref>(یادمان علی اسفندیاری یوشیج، به کوشش سیروس طاهباز، صفحه ۴۰)</ref> درست یک ماه بعد از ایزدیواج، پدرش ابراهیم نوری بمرده <ref>(نامه‌های علی اسفندیاری ، صفحه ۲۰۵)</ref> همین زمون چند شعر از وه کیتاب خانواده سربازدله چاپ بیّه <ref>(گزیده اشعار علی اسفندیاری یوشیج، صفحه ۱۸)</ref> وه که این زمون به دلیل بی‌کاری سره‌نشین بی‌بیه تنهایی دله به شعر بائوتن روبیارده و به عوض هکردن شعر فارسی فکر کارده اما چیزی مونتشر نکارده. <ref>(بدعت‌ها و بدایع علی اسفندیاری یوشیج، نوشته مهدی اخوان ثالث، صفحه ۱۹)</ref> ▼=== ترک تهرون ===
به سال ۱۳۰۷ خورشیدی محل کار عالیه جهونگیر همسر علی اسفندیاری به [[بابل]] اینتیقال پیدا هکرده. علی اسفندیاری هم با وه به این شهر بورده. یک سال بعد وشون به [[رشت]] بوردنه. عالیه اینجه مودیر مدرسه بی‌یه و علی اسفندیاری ره سرزنش کارده که چچی وسّه کار نکانده.<ref>(گزینه اشعار نیما یوشیج، صفحه ۱۸)</ref>وه مودتی هم در دبیرستان حکیم نیظامی آستارا شروء هکرده به درس هدائن.
=== سیاسی نظرات ===
== ایسم عوض هاکردن ==
نیمایِ نوجوونى و جوونى دوره همون زمونه‌ای هسته که ایران دله خله سیاسی-اجتماعی اتفاقات دَرکته. [[مشروطه انقلاب]] دمباله داشته و [[جنگل جنبش]] و [[گیلون جمهوری]] راه دکت بینه. نیما هم این اتفاقات جه تأثیر دی‌یه. وه چپوک بیّه و [[کمونیست]]ی رسانه‌ئون دمباله ره بَیته و ''سرخ ِایران'' ِنشریه دله شعر نوشته که [[ایران کمونیست حزب]] وسّه بی‌یه و دهه ۱۹۲۰ ونه برار [[لادبن اسفندیاری]] اونجه سردبیر بی‌یه و [[رشت]] شهر دله چاپ و بی‌یه. نیما چن سال پئی‌ته، دهه بیست شمسی دله، ایران ِاولین نویسندگون ِکنگره دله عضو هیأت مدیره بیّه و ونه شعرون چپوک نشریات دله بنویشت بی‌یه.
علی اسفندیاری در سال ۱۳۰۰ خارشیدی ایسم خادش ره به نیما تغییر هدائه. نیما ایسم اتا از شائون باوندیون بی‌یه و به معنی گت ِکمون هسته. وه با همین ایسم شعرون خادش ره ایمضا کارده. ابلین سنه‌ئون صدور سه‌جلدی ایسم وه نیماخان یوشیج ثبت بیّه.<ref>(اسنادی درباره نیما یوشیج، به کوشش علی میرانصاری، چاپ ابّل، انتشارات سازمون اسناد میلی، صفحه ۷۳)</ref> ▼== آغاز شاعری ==
نیما در سال ۱۳۰۰ منظومه ''قصه رنگ پریده'' ره که یک سال پیش بائوت بی‌یه هفته‌نامه ''قرن بیستم'' [[میرزاده عشقی]] دله به چاپ برسنیه.<ref>(اسنادی درباره نیمایوشیج، صفحه ۷۳)</ref>
این منظومه موخالفت بسیاری از شاعرون سونّتی و پیرو سبک قدیم میثل [[ملک الشوعرای بهار]] و [[مهدی حمیدی شیرازی]] ره راست هاکرده. شاعرون سونتی به مسخره و آزار وه دست بزونه.
نیما پس از مودتی به درس هدائن توی مدرسه‌ئون موختلف از جمله مدرسه عالی صنعتی تهرون و همکاری با روزنامه‌ئونی میثل ''مجله موسیقی'' و ''مجله کویر'' انجوم هدائه.
== شعر نیمایی ==
گت بنویشته ره بخوندین: شعر نیمایی
=== خانوادگی مسائل ===
نیمایوشیج جوونی دله عاشق ات انگاسی کیجا عاشق بیّه، ولی بهدینی دلیلاختلافات ایختیلافوسّه، [[دین|دینی]]کیجا وِرهره وه ره ندانه. <ref>(گوزینه اشعار نیما یوشیج، به کوشش یداله جلالی پنداری، صفحه ۱۳)</ref>بعد از این شکستشکست، وه عاشقروستایی کیجائیکیجای روستاییعاشق بهبیّه ایسمکه صفورا بیهنوم و خواسته با وه ایزدیواج هکنهداشته ولی کیجا نخواستهنخاسته به‌یهبئه شهر دله.<ref>از صبا تا نیما، یحیی آریان‌پور، جلد 2 صفحه ۴۶۷</ref> نیما صفورا ره زمون اودکتن روخنه دله اودکتن زمون بدی بی‌یه. این منظره شاعرونه ومنظره شیکستونه عشقفکر پیشین ایلهام‌بخش وه توی بائوتنره ''افسانه'' بنویشتن وسّه آماده هاکرد بی‌یه.<ref name=autogenerated1 /> ▼منظومه ''قصه رنگ پریده'' در حقیقت ابلین اثر منظوم نیمایی هسته که در قالب مثنوی (بحر هزج مسدس) سروده بیه. شاعر در این اثر زندگی خادش ره روایت هکرده و از خلال وه به مفاسد ایجتیماعی دپیته.<ref>(از صبا تا نیما، جلد 2 صفحه ۴۶۷)</ref> بخش ابّل این کار در ''قرن بیستم'' چاپ بی‌بیه. سپس ''افسانه'' ره بائوته که ونه دله روحی رمانتیک حاکم هسته و به [[عشق]] نیز نیما هارشائئ دیگرگونه دانه و عشق عارفانه ره رد کانده.<ref>(نظریه ادبی نیما، دکتر منصور ثروت، صفحه 11)</ref> چنان که خطاب به حافظ می‌گوید: ▼حافظا این چه کید و دروغ است
کز زبان می و جام ساقی است
نالی ار تا ابد باورم نیست
که بر آن عشق بازی که باقی است
من بر آن عاشقم کو رونده است
نیما در این آثار و اشعاری میثل ''خروس و روباه''، ''چشمه'' و ''بز ملاحسن مسأله‌گو'' افکاری ایجتیمائی ره گانه اما قالب اشعار قدیمی هسته. مشخص ِکه وه مشق شاعری کانده و هنوز راه خادش ره پیدا نکارده. <ref>(نظریه ادبی نیما، صفحه 12)</ref> با این حال انتشار ''افسانه'' دونیای ادبیات اون زمون ره تکون هدائه.<ref>(از صبا تا نیما، جلد 2، صفحه ۴۶۸ تا ۴۶9)</ref> ''ای شو'' هم در هفته‌نامه ''نوبهار'' محمدتقی بهار چاپ بیّه و جنجالی راست هاکرده.<ref>(چشم‌انداز شعر نو فارسی، نوشته حمید زرین‌کوب، صفحه ۴9)</ref> ▼== زندگی شخصی ==
▲نیمایوشیج جوونی دله عاشق ات انگاسی کیجا بیّه، ولی به دلیل ایختیلاف [[دین|دینی]] وِره ندانه. <ref>(گوزینه اشعار نیما یوشیج، به کوشش یداله جلالی پنداری، صفحه ۱۳)</ref>بعد از این شکست وه عاشق کیجائی روستایی به ایسم صفورا بیه و خواسته با وه ایزدیواج هکنه ولی کیجا نخواسته به‌یه شهر دله<ref>از صبا تا نیما، یحیی آریان‌پور، جلد 2 صفحه ۴۶۷</ref> نیما صفورا ره زمون اودکتن روخنه دله بدی بی‌یه. این منظره شاعرونه و شیکست عشق پیشین ایلهام‌بخش وه توی بائوتن ''افسانه'' بی‌یه.<ref name=autogenerated1 />
▲در سال ۱۳۰۵ بانیما و [[عالیه جهونگیر ایزدیواج هکرده تا به بائوته خادش از افکار پریشون رهاجهانگیر]] بوّهازدواج هکردنه.<ref> (یادمان علی اسفندیاری یوشیج، به کوشش سیروس طاهباز، صفحه ۴۰ )</ref> درست یک ماه بعدازدواج ازهاکردنه ایزدیواج،په، پدرشنیمایِ پی‌یر، ابراهیم نورینوری، بمرده <ref> (نامه‌های علی اسفندیاری ، صفحه ۲۰۵ )</ref> و همین زمون چندبی‌یه شعرکه ازونه وهچنتا کیتابشعر ''خانواده سربازدلهسرباز '' ِکتاب دله چاپ بیّه <ref> (گزیده اشعار علی اسفندیاری یوشیج، صفحه ۱۸ )</ref> وه که این زمون بهبی‌کار دلیلبَیی‌بی‌یه بی‌کاریو سره‌نشین بی‌بیهبی‌یه، تنهاییشه دلهتک بهو شعرتیناری بائوتنخلوت روبیاردهکرده و بهشعر عوضبائوتن هکردنجه شعروقت فارسیگذرنی‌یه فکرولی کاردهشه اماشعرون چیزیره مونتشرچاپ نکاردهنکرده. <ref>(بدعت‌ها و بدایع علی اسفندیاری یوشیج، نوشته مهدی اخوان ثالث، صفحه ۱۹)</ref>
آخر نیما در [[۶ اردیبهشت]] ۱۳۰۵ خورشیدی ایزدیواج هکرده . ونه زِنا عالیه جهونگیر میرزا اسماعیل شیرازی ِوچه و خواخِرزائ [[میرزا جهانگیر صوراسرافیل]] بی‌یه.<ref>(اسنادی درباره نیمایوشیج، صفحه ۷۵)</ref> حاصل این ایزدیواج که تا پایان عمر دوام داشته ات ریکا با ایسم شراگیم بی‌یه که الآن [[آمریکا]] دله دره . شراگیم در سال [[۱۳۲۴]] خارشیدی کنارهکته.<ref>(گوزینه اشعار نیما یوشیج، صفحه ۲۴)</ref>
نیما و عالیه تا آخر هدی جا دیینه و وشون ِتک‌وچه نوم «شرآگیم» بی‌یه که سال ۱۳۲۴ دنیا بموئه.<ref>(گوزینه اشعار نیما یوشیج، صفحه ۲۴)</ref>
=== کوچ بکشی‌ین ===
سال ۱۳۰۷ شمسی ونه زنایِ کار ره انتقالی هدانه [[بابل]] و نیما هم شه زنا دَس ره بیته و وردگرسته بمو مازرون. یک سال بعد، وشون ره برسنینه [[رشت]]. عالیه اینجه مودیر مدرسه بی‌یه و نیما ره کتره گاته که چچی وسّه کار نکانده.<ref>(گزینه اشعار نیما یوشیج، صفحه ۱۸)</ref> همینسه نیما هم بورده ات‌گال [[آستارا]] شهر دله معلمی هاکرده.
▲علی اسفندیاری در سال ۱۳۰۰ خارشیدیدله شه ایسم خادش ره به '''نیما ''' تغییر هدائه. نیما ایسم اتا از[[پادوسپانیون]] شائونِاسپهبدون باوندیونِنوم بی‌یه و بهونه معنی «گت ِکمون » هسته. وه با همین ایسم جه شه شعرون خادش ره ایمضا کارده.کرده ابلینو سنه‌ئونهمین صدورنوم جه سه‌جلدی ایسم وه نیماخان یوشیج ثبت بیّهبَیته.<ref>(اسنادی درباره نیما یوشیج، به کوشش علی میرانصاری، چاپ ابّل، انتشارات سازمون اسناد میلی، صفحه ۷۳)</ref>
نیما همین سال ۱۳۰۰، ''قصه رنگ پریده'' ِشعر که یک سال پیش بائوت بی‌یه، ره ''قرن بیستم ِهفته‌نومه ''، که [[میرزاده عشقی]] شنه بی‌یه، دله چاپ هاکرده.<ref>(اسنادی درباره نیمایوشیج، صفحه ۷۳)</ref> این گادر، قدیمی شاعرون که سنتی سیستم جا دِل‌دَوِست بینه، [[ملک‌الشعرای بهار]] و [[مهدی حمیدی شیرازی]] واری، ونجه مخالفت هاکردنه و وه ره کتره و طعنه زونه.
نیما این دوره تهرون دله، مدرسه عالی صنعتی دله درس دائه و روزنومه‌ها، ''مجله موسیقی'' و ''مجله کویر'' واری، جا همکاری کرده.
▲منظومه ''قصه رنگ پریده'' در حقیقت ابلیناولین اثر منظوم نیماییاثری هسته که درنو شعر ِویژگی ره دارنه و ونه قالب مثنوی (بحر هزج مسدس) سروده بیهبی‌یه. شاعر در این اثرشعر زندگیدله خادششه زندگی ره روایتگانه هکردهولی واجتماعی ازمعضلات خلالره وههم بهجغل مفاسد ایجتیماعی دپیتهدنه.<ref>(از صبا تا نیما، جلد 2 صفحه ۴۶۷)</ref> بخشات‌که ابّلبگذشته اینپه، کارنیما در ''قرن بیستم'' چاپ بی‌بیه. سپسشه ''افسانه'' ره بائوتهچاپ هاکرده که ونه دله روحی رمانتیک فضا حاکم هسته و به [[عشق]] ی نیزره نیمااینجه هارشائئیاد دیگرگونهیارنه دانهکه وعرفانی عشقنی‌یه عارفانهو رهانسانی رد کاندههسته.<ref>(نظریه ادبی نیما، دکتر منصور ثروت، صفحه 11)</ref> چنان که خطاب به حافظ می‌گوید:
▲نیما در این آثار دله و اشعاریشعرون میثلدیگر، ''خروس و روباه''، ''چشمه'' و ''بز ملاحسن مسأله‌گو'' افکاریواری، ایجتیمائیدله شه اجتماعی-سیاسی افکاری ره گانهگاته، اما هنتا قالب اشعار قدیمی هستهبی‌یه. مشخصاین ِکهدوره وه داشته مشق شاعری کاندهکارده و هنوزهنتا راهشه خادشسبک ره پیدا نکاردهنکارد بی‌یه. <ref>(نظریه ادبی نیما، صفحه 12)</ref> با این حال انتشارحال، ''افسانه'' دونیایِانتشار ادبیات اونِفضا زمونره تغییر هدا و همه ره تکونشوکه هدائههاکرده.<ref>(از صبا تا نیما، جلد 2، صفحه ۴۶۸ تا ۴۶9)</ref> ''ای شوشب'' هم در هفته‌نامه ''نوبهار'' محمدتقی بهاردله چاپ بیّه و جنجالی راست هاکرده.<ref>(چشم‌انداز شعر نو فارسی، نوشته حمید زرین‌کوب، صفحه ۴9)</ref>
نیما یوشیج ِپی‌یه‌ری سره یوش دله، ساختمونی هسته که قدمت وه به دوره قاجارون رسنه. این بنا به شماره ۱۸۰۲ از سوی سازمون میراثفرنگی به عونوان اثر میلی ثبت بیه و حفاظت وانه.
== بمردن ==
[[پرونده:Nima's_House.jpg|thumb|300px|نیما سره]]
نیما در [[۱۳ دی]] [[۱۳۳۸]] بمرده و [[ایمامزاده عبدوالله تهرون]] دله چال هکردنه. بعدأ در سال [[۱۳۷۲]] خورشیدی بنا به وصیتوصیت، وهونه جینازه وهجنازه ره بوردنبوردنه ونه پی‌یری سره. مزارو وهحیاط کیناردله مزارچال هاکردنه. ونه دَدَ ، [[بهجتالزمان اسفندیاری]] (درگذشته به تاریخ ۸ خرداد ۱۳۸۶)خاخِر و مزارونه سیروساتا طاهبازشاگرد وسطهم حیاطهمونجه دلهچال درهبیینه.
== کتاب‌شناسی ==
=== اشعار ===
| 