سید اشرف‌الدین گیلانی
سید اشرف‌الدین گیلانی (یا حسینی) (۱۲۸۷ق. قزوین - ۱۳۵۲ق. تهران یا ۱۳۱۳خ.) شاعر، نویسنده و مودیر روزنومه نسیم شومال از روزنامه‌ئون دوره مشروطیت ایران بی‌یه.
سید اشرف الدین گیلانی 
 |
اشرف‌الدین چنونچه خادش بائوته ۱۲۸۸ه.ق/۱۸۷۱م قزوین دله بزائه بیّه. ونه پی‌یر ره سیداحمد حسینی قزوینی گاتنه. ۶ماهگی ونه پی‌یر بمرده و ونه ارثیه ره بالا بکشینه. اینتا باعث بیی‌یه که وشون خنواده فقیری دکفن.
اشرف‌الدین تحصیلات موقدماتی ره مدرسهٔ صالحیهٔ قزوین دله پیش ملاعلی طارمی و ملامحمد‌علی‌‌برغانی‌‌صالحی تموم هاکرده و بعدأ راه دکته و بورده عتبات. کربلا دله درس فقه و اصول میرزاعبدالله و میرزاعلی‌نقی‌برغانی‌صالحی دله حاضر بیّه. و بعد از حدود ۵سال وردگرسته قزوین دله. اشرف‌الدین بعد از این تبریز دله به ادامهٔ تحصیل هدائه و کنار اوستائون اونجه صرف و نحو، هیأت، جوغرافی، هندسه، فقه، منطق و کلام یادهایته و چنونچه شه گانه: «پیری روشن ضمیر» ره بدی‌یه این بدی‌ین خله ونسه موفید بی‌یه وه اون پیرمردی جه خله درسا بیته.
وه أی بعدأ ۱۳۲۴ه.ق دله رشت دله ساکن بیّه. اشرف‌الدین این سالون دله با رهبرون مشروطه گیلون دله آشنا بیّه و اولین شومارهٔ نسیم شومال ره به صورت‌هفتگی مونتشر هاکرده. اما نزدیکی وه به برخی از گت مردمون با نفوذ گیلون مثل سپهدار رشتی ، سردار معتمد و سپهسالارممد ولی خان تنکابونی، باعیث درگیری و دعوای قلمی وه با بعضی از روزنومه‌نویسون گیلونی بیّه.
اشرف‌الدین بعد از بومب‌وارش و انحلال مجلس، از ترس مأموران ممدعلی‌شاء با لباس موبدل از راه روستائون گیلون و قزوین بورده اشتهارد دله. بعد از فرار اشرف‌الدین از رشت، نسیم شومال هم به مدت ۷ ماه توقیف بیّه. ونه وردگرستن به رشت، اشرف‌الدین به عوضویت «کومیته ستار» که معزالسلطان، تربیت، کسمایی، برارون اسکندانی و چن‌نفر دیگه از گت مردمون گیلون وه ره بسات بینه، دربموئه. این کمیته با رهبرون سوسیال دموکرات قفقاز برای تأمین تفنگ و تهیهٔ طرح‌ئون پیشبرد انقلاب همکاری داشت‌ه. به نظر رسنه که خله‌از فکرون‌سیاسی اشرف‌الدین همین زمون و با حضور این جمع دله پایه‌ریزی بی‌بائه، بعد از اون هم شه روزنومه ره درباره «کومیتهٔ ستار» نوشته.
بعد از اولتیماتوم روسون و انحلال مجلس دوم (۱۳۳۰ه.ق/ ۱۹۱۲م)، نسیم شومال دِباره تعطیل بیّه و اشرف‌الدین ات‌بار دیگه رشت ره ول هاکرده و در بورده. ظاهراً فشار مأمورای تزاری و کنسول روس باعیث بینه که وه دربوره. بعد از اون، روسون چاپخنهٔ عروةالوثقی ره که نسیم شومال ونه دله چاپ بی‌یه، ره رِقِدبدانه. معلوم نی‌یه که وه این زمون کاجه دیی‌یه و چی‌کار کارده.
اشرف الدین بعد از این که بورده تهران دله ، سپهدار رشتی پلی دیی‌یه. محل دیی‌ین وه تهران دله، اولا پارک امین‌الدوله، بعدأ ات خورد ِحجره مدرسهٔ صدر پلی، و آخرای عومر اتا پچیک سِره شرق تهران دله بی‌یه. فقط از زندگی خانوادگی وه همنده ره دومبی که وه جوونی دله شکست‌عشق‌‌ی بخارده و همینسه تا آخرالعمر مجرد بموندسته.
ظاهراً وه ۱۳۰۹ش دوچار اختلال حواس بیّه. وه تیمارستون جه به دلیلی نامعلوم دربموئه و با حقارت تا آخرالاعمر زندگی کارده.
اشرف‌الدین گیلانی، به پایهٔ آگهی که نسیم شومال دله (اول فرودین ۱۳۱۳) چاپ و دِ روز بعد از بمردنش مونتشر بیه، ۲۹ اسفند ۱۳۱۲ ات‌کم بعد از رهایی از تیمارستون و اولین روزون شروع پئونزدهومین سال اینتیشار نسیم شومال بمرده. وه ره گورستون ابن‌‌بابویه دله چال هاکردنه.
منبع
دچی‌ین- یحیی آرین پور، از صبا تا نیما، تهران ۱۳۵۷
- ابراهیم فخرایی، گیلان در جنبش مشروطیت، تهران، ۱۳۵۶
- مغان_ارس_(بنویشته:فیروزخردمند،بندرانزلی۱۳۷۹)