اسماعیل سامانی

امیر اسماعیل سامانی اتا سامانیون امیر بی‌یه که خراسون ِماورا النهر دله حکومت داشته.

اسماعیل سامانی مقوم سامانیونِ امیر سپتامبر ۰۸۹۲ (گرگوریان) – ۲۴ نوامبر ۰۹۰۷ → نصر یکم سامانی (fa) – احمد سامانی ← شخصی معلومات بزا-روز ژوئن 849 بلخ (en) بمردن ۲۴ نوامبر ۰۹۰۷ مِزار آرامگاه اسماعیل سامانی (fa) گپ‌بزن زوون فارسی پیشه فرمانده نظامی (fa) خانواده سامانیون وچون احمد سامانی دیگر معلومات دین اسلام

امیر اسماعیل شوّال ۲۳۴ هجری/ آوریل ۸۴۹ میلادی، فرغانه دله دنیا بمو که اون گدر طاهریون سامون دله بی‌یه و طاهر دوم اونجه سر امارت داشته. وشون عباسیون خلافت دست‌بن دینه و متوکل اون دوره خلیفه بی‌یه. اسماعیل شونزده‌ساله بی‌یه که ونه پی‌یر بمرده و نصر که ونه گت‌ته برار بی‌یه، وه ره شه بال-پر جیر بیته.

اون گدر بخارا دله اتا خوارجی مسلط بئی بی‌یه که شهرِ گت-گتون ونجه بد داشتنه و همینسه نصر ره پغوم هدانه که برو و اِما ره خوارجِ دست جا رها هاکن. نصر هم شه برار اسماعیل ره برسنی‌یه و اینتی بخارا اسماعیل دست دکته. اسماعیل و نصر هر چن گال هئی جه درگیر بینه و خراج وسّه جنگ دکتنه و اسماعیل جنگ دله پیروز بیّه ولی جنگ که تموم بیّه، نصر ِحکومت ره دگاردنی‌یه و باته که من ته پرچم بن درمه. وه عملاً ویشته قدرت داشته ولی رسماً نصر حاکم بی‌یه و خلیفه وه ره «امیر» اشناسی‌یه. تا زمونی که نصر زنده بی‌یه، اسماعیل ونه په‌روو بموندسته و بخارا دله دیّه و نشی‌یه سمرقند.

سال ۲۷۹ هجری/ ۸۹۲ میلادی که نصر بمرده په، امیر اسماعیل شه ره ماوراءالنهرِ حاکم بنومسته. وه من‌بعد شونزده سال حکومت داشته. اسماعیل سامانی شه ره خلیفه دست‌بن دونسته. وه اول که قدرت بیته، تُرک‌ها ره چن‌کش حمله هاکرده و شه سامون ره شمال وَری گسترش هدا. وه عمرولیث جه هم درگیری داشته چون خلیفه خراسون ره تا جیحون ِدرکا هدا بی‌یه عمرولیث ره و جیحونِ اون‌وَر سامانیون ِبی‌یه ولی صفاریون خاستنه جیحون جه پیشی بورن. تبرستون دله هم تبرستون علویون حکومت بساته بئی بی‌یه که خلافت جه جنگ داشته و همینسه امیر اسماعیل خاسته وشون منطقه ره هم بیره و خلیفه ونجه پشتی کرده و تبرستونِ سند ره ونه نوم هاکرد بی‌یه. محمد بن زید که تبرستونِ داعی بی‌یه، اتا خونین جنگ درون بمرده و تا ۱۴ سال تبرستون دکته سامانیون دست. اسماعیل ری شهر ره هم بیته و گت ناصر ونه دوره گیلون دله جا بخرد بی‌یه.

اواسط صفر سال ۲۹۵ه. / ۹۰۷ م. اسماعیل بخارا حوالی بمرده. وه ره بمردن په، «امیر ماضی» لقب هدانه. ونه مِزار که تا اسا بخارا دله موندستگار بیّه، اتا معماری-هنری شاهکار هسته.

منابع

• هروی، «تاریخ سامانیان».
• فروزانی، تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره سامانیان.
• bosworth، «Iranica»، ESMĀʿĪL, b. Aḥmad b. Asad SĀMĀNĪ, ABŪ EBRĀHĪM.