ابوسهل کوهی

ابوسهل بیژن بن رستم کوهی یا ابوسهوهی آملی ریاضی‌دون و اساره‌شیناس سدهٔ دهوم ئیرانی و مازرونی بی‌‍یه. وه کیتابی درمورد نواقص مسائل ارشمیدس بنویشته و ابّـِلین بار شروء هکرده تا نیصف النیهار ره پیدا هکنه .

ابوسهل کوهی شخصی معلومات بزا-روز حوالی 940 تبرستون بمردن ۱۰۰۰ بزا نوم بوسهل بیژن کوهی أبو سهل ويجن بن رستم القوهي ملیت ایران گپ‌بزن زوون عربی پیشه‌ئون رقمدون ستاره‌شناس (fa) ستاره‌بین (fa) فیزیک‌دان (fa) دیگر معلومات کارفرما بغداد تخصصی رشته ریاضی — اساره‌دونی دین اسلام

کاره‎ئون

ریاضی‌دون و اساره‌شیناس مئروف ئیرانی ( نزدیکای ۴۰۵ )این ریاضی‌دون دراصل از مردمون تبرستون بی‌یه و در لاریجان دله دنیا بموئه و زمون شائی عضدالدوله و شرف الدوله بغداد دله دیّه. در سنه ۳۷۸ به دستور شرف الدوله رصدخِنِه‌ئی بغداد دله دِرِست هکرده و ونه دله شروء به اساره بدی‌یـِن هکرده . جوونی دله از شاگردون ابوحامد صاغانی بی‌یه . ونه بمردن زمون ره چه‌کوت‌دونون ۴۰۵ یا ات‌کم بعد ازوه دونّه. کوهی علاوه به اون که مونجّمی دقیق و ماهر بی‌یه، ریاضی و هیندسه دله میقامی بِلِند و بالا داشته. سارتن بنویشته : " کوهی علاوه به اونکه مونجمی دقیق و زیبردست بی‌یه ، ریاضی دله ، خصوصأ هیندسه دله گت میقامی داشته. " . سارتن بنویشته که : " کوهی هم شه‌ره دکش ِعده‌ئئ از مسائلی هکرده که ارشمیدس و آپولونیس طرح هکرد بینه و مونجر به موعادیلات بالاته از درجه دیّم بی‌یه و بعضی از وشون ره حل هکرده و شرایط قابل حل بی‌ین وشون ره مورد گپ قیرار هدائه ." تحقیقائ وه اینتا موضوء دله ز بهترین گپ‎ئون دوره ایسلامی‌یه. از بگردستن توی آثار ریاضی " کوهی " دله ، معلوم وانه که وه ریاضی دله خار ِشخصیت داشته و بخصوص در هیندسه اوستاد و بی‌یه و عده‌ئی از گت‌ترین ریاضیدونای دوره ایسلامی به آثار و بنویشته‌ئون وه ایستیناد و اشاره هکردنه. بیرونی کیتاب قانون مسعودی ِدله " کوهی " ره از موبارزون زمون خادش تو هیندسه ایسم بَوّرده و کیتاب" تحدید نهایات الاماکن" دله بنویشتوئه که " شرف الدوله ، ابوسهل کوهی ره به تجدید رصد مامور هکرده و وه بغداد دله بنایی بساته که قاعده اش قطعه کوره‌ئی به قوطر ۲۵ ذوراع ( تقریبا ۵/ ۱۲گز) بی‌یه و ونه نیشتنگا دله سوراخی سقف دله قرارداشته و شوعاع‌ئون خارشید از وه سوراخ وارد بنا بی‌‍یه ... " عومِر ِخیام در ریساله " جبر و موقابله " خادش بنویشته : " مساله‌ئی که ابوسهل کوهی ، ابوالوفای بوزجانی ، ابو حامد صاغانی و جیماعتی از رفخ‌ئون وشون از حل وه عاجز بموندستنه، این هسته که خامبی عدد۱۰ ره به دو پاره تقسیم هکنیم که مجموع مربعین وشون به ایضافه خارج قیسمت پاره گت‌ته بر پاره خورد‌ته ۷۲ بوّه. " چون ترجومه احوال ابوسهل کوهی کیتاب " تاریخ الحکما " دله موفصل‌ته از جائون دیگه بموئه. الآن قیسمتی از وه ره عینا از روی ترجومه فارسی کیتاب = اینجه نویسمبی : " منجمی است فاضل و کامل و به هیات و به صنعت آلات ارصاد خبیر و عالم . در دولت آل بویه و ایام عضد الدوله و بعد از آن ، تقدم و تفوق وی بر اقران مسلم بود. چون شرف الدوله وارد بغداد گردید و برادرش صمصام الدوله را از عراق بیرون کرده خود برآن مستولی شد. درسال ۳۷۸ امرکرد به آنکه کواکب سبعه را رصد کنند ، به حسب مسیرات ایشان و به حسب انتقالات ایشان در بروج، بر همان مثال که مامون در ایام خود فرموده بود . ابوسهل ویجن بن رستم بود به هندسه وهیات معرفتی به کمال داشت و درآن دو فن ، کار به نهایت رسانیده بود. لاجرم خانه ای در دارالمملکة ، در آخر بستانی نزدیک دروازه حطابین، بنا نهاد و کمال اهتمام و اعتنا به استحکام اساس و قواعد آن رعایت کرد، تا مبادا بنیان حرکتی کند یا دیوارها نشستی بنمایند. و آلتها که خود استخراج نموده بود نصب کرد... "

منابع

• صفا،ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات ئیران(جلد ابّل)، اینتیشارات فردوسی، چاپ هفتِم
• تبرستون ِفارسی