زندیون
زندیه یا زندیون یا سلسله‌زند اسم خاندانی پادشائی از طایفه زند هسته. کریم خان زند مؤسس این شائی‌سلسله متولد شهرستون ملایر هسته و ونه مار ِقبر هنتا روستای پری از توابع ملایر دله بدی‌یه وانه.[۱] که میون فروپاشی افشاریون تا بساته بیّن قاجارون به درازای چل و شیش سال ایران ِسر فرمونروا بینه. این سلسله به سردمداری کریمخان زند از طایفه زند از سال ۱۱۶۳ هجری قمری ایران دله به قدرت برسی‌یه وه فردی مدبر و مهربون بی‌یه. کریمخان شه ره وکیل الرعایا گاته و از لقب (شاء) استفاده نکارده. شیراز ره شه نیشتنگاء(=پایتخت) بی‌یشته. ارگ، بازار، حموم و مسجد وکیل شیراز از کریمخان زند وکیل الرعایا به یادگار بموندسته.
کریمخان زند وکیل الرعایا (۱۱۹۳ – ۱۱۶۳ هـ.ق): از سوابق زندگی خان زند تا سال ۱۱۶۳هـ.ق. که جنگ‌ئون خانگی دله بازموندسته‌ئون نادر بی‌کفایتی وشون ره مملکتداری وسّه آشکار بساتنه و به تبع وه عرصه ره ظهور قدرت‌ئون جدید وسّه آماده هاکرده، خوری در دست دنی‌یه. به دمبال اغتشاشات گسترده و عمومی این ایام خان‌زند به همراه علی مردون‌خان بختیاری و ابوالفتح‌خان بختیاری اتحاد مثلثی تشکیل هدانه و کسی ره از سوی ماری از تبار صفویون بی‌یه ره به نام شاءاسماعیل سوم به شائی بیتنه. ولی چون هیچ اتا از وشون شه ره از دیگری کمتر ندونستنه، ناچار به جنگ‌ئون دله‌یی روی بی‌یاردنه. آخرسری کریمخان بتونسته پس از شونزده سال موبارزه دایمی بر تمومی شه حریفون از جمله ممدحسن‌خان قاجار و آزادخان افغان غلبه هاکنه و صفحات مرکزی و شومالی و غربی و جنوبی ایران ره شه اختیار بَیره. وه به انگلیس‌ئون روی خِش نشون ندائه و همیشک گاته وشون خانّه ایران ره مثل هند هاکنن. ونه برار، صادق‌خان، هم موفق بیّه سال ۱۱۸۹ هجری قمری بصره ره از حکومت عوثمانی بَیره و به این ترتیب، نفوذ اوامر ایران ِدولت ره سراسر اروندرود و بحرین و جنوبی جزایر فارس دریامونا (=خلیج فارس) سر مسلم هاکنه.
منبع
دچی‌ین- ↑ Vladimir Minorsky, "The Guran" in Bulletin of School of Oriental and African Studies, 11, No. 1, (1943).