ویالون

ویالون، ویلون یا ویلن (انگلیسی جه: violin) اتا زهی ساز نوم هسته که آرشه جه بَزه وانه. ویالون چارتا سیم دانّه. که وشون نت ره معمولاً G ،D ،A و E نوم جه کوک کانّه. ویالون ره وقتی خانّه بَزنِن یِلنه سمت ِچپ ِترقوه‌ی ِهِسِّکا بِن (کول ِبِن) و چنه بِن وه ره قرار دِنّه. بعضی‌ها که چپ دَس هستنه، دستگاه ره شه دَس ِراست سَر سِوار کانّه. ویالون پرده یا اونتی مُدلی سازون ره نموندنه. کسی که خانه ویالون بَزنه ونه شه چپی انگوسون ِجا ره یاد بَیره و وشون جا ره حفظ بائه. وچون که تازه خانّه ویالون بزوئن ره یاد بَیرن، وشون ِانگوس‌تِک ره برچسب زنّه تا وشون حِواس جمع بائه.

اتا قدیمی ویالون

اتا ویالون و ونه آرشه.

ویالون پچوک‌ترین و بالاترین نواک ره زهی سازون دله دانّه. کسی که خانه ویالون بزنه ره بنشنه ویونالیست (violinist) بائوتن. کسی که ویالون ره سازِنه یا تعمیر کانده ره هم لودر (luthier) گانّه.

ویالون اروپایی و عربی موسیقی دله، مهم‌ترین سازها جه هسته. هچّی زهی سازون دله نتونده ویالون جا ره اروپایی موسیقی وسّه بَیره. این مُدرن ِویالون، که اسا استفاده وانه، چارصد سال عُمر دانّه. بعضی سازها دَرنه که ویالون واری هستنه و تا هزار سال پیش شِنه. ات مدت که بگذشته په، جدید ِارکستون دله، ات‌سری بمونه که، قرن هیودَه‌اُم (۱۷) دله، ویالون ِکارون ره گسترش هِدانه. این ارکسترون خله مهم بَیینه. کم‌کم همه‌ی آهنگسازون ویالون وسّه آهنگ نِوِشتنه. ویالون ره سولوی ساز، مجلسی موسیقی دله، و دیگه سازون (جاز واری) هِمراه استفاده کاردنه. وه ره محلی آهنگون (فولکوریک) وسّه هم استفاده کاردنه.

خله آدمون درنه ویالون ره که «کمونچه» (fiddle) گانّه. این لقب ره معمولاً وقتی استفاده کانّه که گپ ِموضوع محلی و فولکوریک موسیقی بائه.

تاریخچه

اتا ویالون که استرادیواری بساته.

«ویالون» ِواژه ره کلمه‌ی ِ ویول (viol) جه بَییتنه و این دِتا ساز همدیگه جه ربط دارنه. ویالون ره مستقیماً ویول ِساز سَر جه نِساتنه. وسالون ِواژه لاتین ِاتا میونی لهجه جه بَییته بیّه که اون کلمه ویتولا (vitula) بی‌یه که ونه معنی لاتینی جه زهی ِساز هسته. بعضی‌ها هم گانّه این کلمه‌ی ریشه ژرمنی زوونون جه هسته و کمونچه معنی ره دِنه. اروپای ِمدرن ِویالون تاریخ ِبگذشتن په، زهی سازون جه تغییر هاکرده و کم‌کم عوض بیّه. این جدید ِمدل ِسازون ره خاورمیونه و شرقی روم ِامپراتوری جه بیاردنه. احتمالاً ویالون ِاولین سازنده‌ئون سه‌جور ساز که اون موقع باب بی‌یه جه ایده بَییتنه. این سه‌تا ساز ربک، که قرن دَهم جه استفاده بی‌یه، رنسانسی کمونچه و لیرا دا براسیو بینه . این جدید ابزار که بساته بیّه ره یِشتنه چَنه بِن.

قرن هیودَهم ِمیلادی دله، چندین خانواده دَیینه که خله خوب بتونستنه سازون ره تعمیر هاکنن یا بِسازِن. بتترین ویالون‌سازون دله بنشنه استرادیواری، آماتی و گوئارنری جه نوم بَوِردِن. بعضی سازون که این آدِم‌ها بساتنه، مُدِرن ِویالون ره موندسته. اسا این ویالون‌ها خله گرون هستنه. اینان ره میلیون‌ها دلار خرینّه و روشِنّه.

ونه قسمتون

ویالون ِچن وَر ِعکس

ویالون ِاصلی بخش ونه چویی بَدِنه هسته. این بدنه اتا تشدیدکَر ِجعبه واری کار کانده، یعنی ارتعاش تولید کانده تا ویالون ِصدا غارنِه بَواشه. ویالون ِبعضی قسمتون ِنوم ره آدِم ِاعضا نوم جه بَییتنه. مثلاً ونه رو ره «اِشکِم» (belly) گانّه یا ونه بِن ره هم «پشت» (back) گانّه و ونه دِ وَر ره «دنده» (ribs) اسم یِلنه. ونه تار ِجا هم بالا تا پایین «گِس/گِردِن»، «انگوس ِصفحه» و «دِم‌دار» نوم دارنه. تارها هم گِس ِتِک جه بکشی‌یه وانّه تا انگوس ِصفحه و این صفحه دله، اتا پـِل‌مونا سَر قرار گیرنه که این پِل ره «خرک» هم گانّه. پِل ره ویالون سَر ثابت کانّه، تارها وه ره اونجه دارنه. تار ِرشته‌ئون ره اَنده اینجه سِفت و تنگ وَندِنّه که پل تکون نََخاره چون اگه تار شُل بائه، وه شه جا جه تکون خانّه. پل کومِک کانده تا ارتعاش بَدِنه جه بَرِسِه. بدنه‌ی ِدله «ساندپُست» (soundpost) دَره، که اتا تیکّه چو هسته. اینتا اتا پچوک ِانگوس ره موندنه و پشت تا اِشکم ره دانّه. ساندپُست ره هم همون تارها شه جا سَر ثابت دارنه. اشکِم ِوسط دِتا قرینه منحنی یِلنه که وشون دله خالی هسته و وه ره «f ِحفره» نوم جه اِشناسِنّه چون f ِشِکل ره موندِنّه. رشته‌ئون ِبالا هم کوک ِجعبه قرار دانّه که ونه دله سیم گوشی‌ئون ِدور پیچ خانّه و اینتی ویالون ره بَنشِنه کوک هاکردن. اِسائِه بعضی ویالون ره ات‌تی سازنّه که چنه بِن هِرِسته و کسی که دره ساز زَنده بتونه وه ره شه مخاطبون ِدیم‌به‌دیم داره، اگه وه اینتی چی بائه، ونه نوم ره chinrest گانّه؛ البته ات‌جور دیگه هم دره که ونه نوم shoulder rest هسته و ات‌کمه فرق کانده، چون که وه ره فوم جه سازنّه و ات‌جور مخصوص ِلینگ دارنه که کومِک کانده اِس هاکِنن. مبتدی‌ها ویشته اسفنجی و الاستیکی‌ئون ره ترجیح دِنّه.

راحت‌ته کوک بیّن وسّه، ات‌سری آدِمون راهی پیدا هاکردنه که “adjusters” جه بنشنه پچوک-پچوک ِتغییرات ره کوک هاکردن وسّه انجام هدائن. این کار ره زمونی بنشنه انجام هدائِن که ویالون ِصدا فقط ات‌کمه کوک بی‌ین جه فاصله دانّه.

ویالون ِسیم ره پیش‌ته گاسفن ِروده (زه) جه ساتِنه ولی اسا سیم‌هایی که قارنه‌ته هسته وسّه، همون روده سَر اتا نازک ِفلزی لایه یِلنه و نازک ِرشته‌ئون وسّه هم فقط همون فلزی لایه ره یِلنه. ویالون ِجلوی ِبدنه ره صنوبر جه سازِنّه و ونه پشت و دِ وَر ِچو افرا هسته. زهی ساز ره بَنشنه دیگه جور چوئون جه هم بساتِن مثلاً برزیلی چو (pernambuco) جه. بعضی‌ها اسا ویالون ِبدنه ره فیبرکربن جه سازِنّه. زهی سازون دله معمولاً اسب ِمی جه هم استفاده کانّه. (آرشه‌ی ِسَرتِک ِنخ واری)

ساز بزوئن

چنتا آرشه عکس

خله سال طول کَشِنه تا اتا مبتدی یاد بَیره که خار ویالون بَزنه. مبتدیون معمولاً ات‌تی آهنگون جه استفاده کانّه که خله پیچیده نَوائه و مثلاً نِخائه که ونه بزوئِن وسّه چپ و راست ِدَس ره عوض هاکِنی یا... بعضی قطعه‌ها که ویشته استفاده وانّه و خله سخت نینه جه «اساره‌ی سو-سو بزوئن» (twinkle twinkle little star) هسته که موزارت شِنه یا «وَچه‌ویله آهنگ» (Children's Song: اتا آلمانی فولکور) و «رنگین‌کمون په» (Over the Rainbow). این آسون ِآهنگون ِبزوئن په هسته که مبتدیون ِمهارت ویشته وانه و وشون راه کَفِنّه. وشون همینتی آسته-آسته پیشی شونّه و سخت‌ته کار کانّه و جدید تکنیکون ره اتا-اتا یاد گیرنه.

ویولونیست ونه یاد بَیره شه انگوس ره کاجه بی‌یله تا آهنگ «تنظیم» بَواشه؛ یعنی ونه شه دَس ره ویالون ِگِس سَر بالا و پایین بیاره، تا اینتی ارتعاش و صدا عوض بَواشه. این دَس ره بالا و پایین بَوردِن ات‌جور حس سازِنه که خله سبک‌ها دله مهم هسته. وه به کنار، چن جور تکنیک دیگه هم دَره؛ «نغمه‌ای سرش»، «سرش» و «هارمونیک»، «آکورد» و... واری.

ویالون ره بتونّه هِرِسّائه یا هِنیشتی بزوئن. وقتی دَرنه ات‌نفری اجرا کانّه معمولاً اسِّنّه ولی وقتی که ارکستر دله یا شخصی اجرائون سَره هسته معمولاً نیشَرنه ولی این گپ همیشه همینتی انجام نوانه و استثنا بتونده دَواشه.

موزیک

ایتزاک پرلمان، مشهور ِویالونیست، که دره اسپه کاخ (=کاخ سفید) دله ویالون زنده.

قرون هیودَه و هیژدَه میلادی، آهنگسازونی که ویشته ایتالیایی بینه، ات‌خله آهنگ ره ات‌نفری ویالون بزوئن (=سولو) وسّه بنویشتنه و ویشته شه این آهنگ جه ویالون زونه. این دَسته آدمون جه آرکانجلو کورلی، ویتالی، آنتونیو ویوالدی، وراجینی، جمینیان، لوکاتلی و تارتینی بینه. آلمان دله، سچملزر و بیبر ات‌خله هنرمندونه متن ویالون وسّه بنویشتنه. ات‌کمه په‌یی‌ته، اوایل قرن هیژده بی‌یه که باخ و هندل ات‌سری عالی ِآهنگ ره بنویشتنه.

کلاسیک موسیقی گادِر، گت ِآهنگسازون دله یوزف هایدن، موتزارت و بتهوون ات‌خله ات‌نفری آهنگ (سولو) بساتنه. وشون کارها ویشته مجلسی موسیقی و خصوصاً زهی کوارتت جه نوشتنه.

رمانتیک موسیقی دوره هم ات‌خله هنرمندونه آهنگ ره بنویشتنه که مندلسون، سن-سانس، برامس، بروخ، وینیاوسکی، چایکوفسکی و دورژاک ِکنسرتوئون ره شامل وانه. قرن بیستم دله هم ات‌خله هنرمندونه ِکار بنویشته بیّه. که وشون دله الگار، سیبلیوس، سزیمانوسکی، بارتوک، استراوینسکی، آلبان برگ، پروکفیف، شوستاکوویچ، هیندمیت و پندرسکی نوم آشناته هسته. قرن نوزدَه میون هم نیکولو پاگانینی مشهورترین ویالون‌کر بی‌یه. وه آهنگونی ره بنویشته که قبلی بنویشته‌ئون جه مشکل‌ته وسخت‌ته بی‌یه. مردِم وه ره ات‌تی شیطونی نیرو جه مقایسه کاردنه چون چش ِبِن جه اِشائه و شه بدِن ره عجیب و غریب حرکات دائه..

اسا چن سال هسته که ویالون جه جاز ِموسیقی دله هم استفاده کانّه که این کار سَره استفان گراپلی ِنوم همه جه معروف‌تره.

مشهور ِویالونیستون

قرن ِآخر ِمعروف ویالونیستون جه فریتز کریسلر، جاسکا هیفتز، دیوید اویستراخ، یهودی منوهین، ایدا هندل، و آیزاک استرن هسته. اسا معروف ویالون‌کرونی که زندنه دله ایتزاک پرلمان، ماکسیم ونگروف، وادیم رپین، نیگل کندی، هیلاری هان، جاشوا بل، و سارا واتکینز دَرنه.

وابسته جستارون

• زهی سازون

ویشته بخوندستن وسّه

• Galamian, Ivan (1999). Principles of Violin Playing and Teaching. Ann Arbor, Minnesota: Shar Products Co. ISBN 0-9621416-3-1.
• Strange, Patricia (2001). The Contemporary Violin: Extended Performance Techniques. Berkeley, California: University of California Press. ISBN 0-520-22409-4. {{cite book}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help)
• Thede, Marion (1970). The Fiddle Book. Oak Publications. ISBN 0-8256-0145-2.
• Bardfeld, Sam (2002). Latin Violin. Milwaukee, Wisconsin: Hal Leonard Publishing Corporation. ISBN 0-9628467-7-5. {{cite book}}: Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (help)
• Stowell, Robin (1992). The Cambridge Companion to the Violin. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-39033-8.
• Beament, James (1992/1997). The Violin Explained - Components Mechanism and Sound. Wotton-under-Edge, Gloucestershire: Clarendon Press. ISBN 0-19-816623-0. {{cite book}}: Check date values in: |year= (help); Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (help)
• Hill, William Henry (1902/1963). Antonio Stradivari, his life and work, 1644-1737. Chemsford, Massachusetts: Dover Publications. ISBN 0486204251. {{cite book}}: Check date values in: |year= (help); Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help)
• Bachmann, Alberto (1965/1990). An Encyclopedia of the Violin. Cambridge, Massachusetts: Da Capo Press. ISBN 0-306-80004-7. {{cite book}}: Check date values in: |year= (help)
• Coetzee, Chris (2003). Violin - An Easy Guide. London: New Holland Publishers. ISBN 1-84330-332-9.
• Menuhin, Yehudi (1996). The Violin. France: Groupe Flammarion. ISBN 2-08-013623-2.
• Gill, Dominic (1984). The Book of the Violin. London: Phaidon Press. ISBN 0-7148-2286-8.
• Heron-Allen, Ed (1885/1994). Violin-Making as it was, and is. London: Ward Lock Limited. ISBN 0-7063-1045-4. {{cite book}}: Check date values in: |year= (help)
• Farga, Franz (1950). Violins & Violinists. Rockliff Publishing Corporation Ltd. ISBN 0214158063. {{cite book}}: Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (help)
• Charlton, Jennifer A. (1985). Viols, Violins and Virginals. Oxford: Ashmolean Museum. ISBN 0-907849-44-X.
• Rowland-Entwistle, Theodore (1967/1974). The Violin. Chemsford, Massachusetts: Dover Publications. ISBN 0-340-05992-3. {{cite book}}: Check date values in: |year= (help)
• Stowell, Robin (2001). The Early Violin and Viola. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-62555-6. {{cite book}}: Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (help)
• Regazzi, Roberto. The Complete Luthier's Library. A Useful International Critical Bibliography for the Maker and the Connoisseur of Stringed and Plucked Instruments. ISBN 88-85250-01-7. {{cite book}}: Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (help)
• Dubourg, George (1854). The Violin. Robert Cocks & Co. ISBN 0548373175.
• Stowell, Robin (1985). Violin Technique and Performance Practice in the Late 18th and Early 19th Centuries. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-23279-1.
• Sandys, William (2006). History of the Violin. Chemsford, Massachusetts: Dover Publications. ISBN 0-486-45269-7. {{cite book}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help)
• Katz, Mark (2006). The Violin: A Research and Information Guide. London: Routledge. ISBN 0-8153-3637-3.

بِریمْ بگردستن

• The history of the violin - A quick overview about the history of the violin, including answers to questions such as "Why old master instruments sound so good"
• National Music Museum- Violins Pictures of violins by Andrea Amati, Cremona, ca. 1560, and other rare instruments.
• Violin Acoustics - University of New South Wales
• Musical Instrument Samples- University of Iowa Electronic Music Studios; anechoic recordings of violin sounds, both arco and pizzicato at various dynamics.
• Videos of famous violinists
• Why is the violin so hard to play? - Answers this question, as well as explaining the mechanics of bowed strings. Technical but very accessible.
• Violin Making, step by step
• The Different Types of Violin Strings
• The history of the violin