|
[[پرونده:FerdosiFerdowsi Statue.jpg|left|thumb|300px|قبرفردوسیونه موجستمه [[توس]]که ِ[[خراسوان]]ونه دلهقور نزدیکیپلی [[مشهد]]کته.]]
[[پرونده:ferdowsi tomb1.jpg|thumb|left| 230pxفردوسی ِقور]] ▼'''حکیم ابوالقاسم حسن پور علی توسی''' مشور به '''فردوسی''' (نزدیک به سنه ۳۱۹ تا ۳۹۷ هجری خارشیدی) در دومنه توس [[خراسان]] کنار هکته و همونجه بمرده ئو به خاک دکته. وه چکامه سرا و رزمنومه سرایی [[ئیران]]ی بیه که شاهنومه ره از بنویشته به شئر در بیارده که نومی‌ترین رزمنومه پارسی هسه ئو از سوی دیگه گت ترین چکامه به زوون پارسی تا زمون خادش به شومار شیه‌از این رو وه ره از گت‌ترین چکامه سرائون پارسی‌گو دونه. ئیران دله روز ۲۵ اردیبهشت(۶۱ دما) به نوم روز بوزرگداشت فردوسی نوم بیته.
'''حکیم ابوالقاسم حسن پور علی توسی''' مشور به '''فردوسی''' فارسی‌زوون شاعر و سوت‌نویس بی‌یه که ''[[شاهنومه]]'' ره [[سوت]] دَوِسته. فردوسی [[توس]]، [[خراسون]] دله دنیا بموئه و همونجه هم بمرده و وه ره چال هاکردنه. وه این‌سه معروف هسته که [[ایران]] ِقدیمی داستان‌ها که [[زرتشت]] دین دله دَینه ره اسلام بمو په، جدیدِ زوون جا دگاردنی‌یه و شعر هاکرده و اینتی باعث بیّه [[فارسی زوون]] زننه باقی بمونده. وه سی سال بکشی‌یه که شاهنومه ره رج هاکنه. فردوسی [[سامانیون]] و [[غزنویون]] ِحکومت هم‌گدر بی‌یه و [[سلطان محمود غزنوی]] پلی بورده و ونجه اجرت بخاسته که سلطان وه ره پس بزو. فردوسی اتا مسخره‌نومه هم دارنه که ونه دله سلطان محمود ره کتره گانه.
== وچه گی ==
به پایه هارشای ویشتره پژوهشگرون امروجی، فردوسی در سنه ۳۱۹ هجری خارشیدی (۳۲۹ ه.ق./۹۴۰ میلادی) روستای باژ (پاز امروجی)در شهر توسِ خراسون دیده به جهان گشودکنارهکته.
باوردارون به بزابین فردوسی در سنه "۳۱۹ شمسی" اینتی گانه که چون اتا از چکامه‌ئون فردوسی تومبی زمون چیرگی سلطون محمود به ئیران ره سنه ۳۷۵ شمسی دله ببینیم:
بدانگه که بُد سال پنجاه و هشت نوان‌تر شدم چون جوانی گذشت
فریدون بیداردل زنده شد زمین و زمان پیش او بنده شد
همینتی با بدین به این که فردوسی سنه ۳۷۵، پنجاه و هشت ساله بیه، تومبی دِرِس بین این گامون ره ثبت هکردن.
== جوونی ==
▲[[پرونده:ferdowsi tomb1.jpg|thumb|left|230px]]
وچه گی و جوونی فردوسی در زمون سامانیون سپری بیه. شاهون سامونی از دوستدارون ادب پارسی بینه.ابل بائوتن شاهنومه ره بر پایه شاهنومه ابومنصوری از زمون سی سالگی فردوسی دونده اما با بدین به توانایی فردوسی در چکامه فارسی تومبی اینتی باریم که وه در جوونی هم چکامه سرائی کارده ئو چه مئلوم بائوتن بخشایی از شاهنومه ره در همون زمون ئو به پایه داستانای کهنی که در داستانای داهونی مردمون دیّه، شروء هکرده. این گمون تونده اتا از سببای ناهمگونیای زیاد دچینای دستنویس شاهنومه باشه، به این شکل که دچین کهن‌تری از این داستانای سوا بن مایه نویسندگون بیه. از دسته داستانایی که گمون شونه در زمون جوونی وه بائوت باشه تومبی داستانای [[بیژن و منیژه]] ، [[رستم و اسفندیار]] ، [[رستم و سهراب]] ، [[داستان اکوان دیو]] ، و [[داستان سیاوش]] ره نوم بوردن.
== افسانئون درباره ی فردوسی ==
بی پایه بین ویشتر این افسانه‌ئون به‌آسانی با بهره بیتن از بن مایه‌ئون تاریخی یا با بهره گیری از شئرای شاهنومه روشن وانه. از این دست تومبی داستان راه دمبدائن نسک پهلوی شاهنومه از تیسفون به حجاز و حبشه و هند و آخر به ئیران بموئنش به دَس [[یعقوب لیث]] ، داستان راه بیتن فردوسی به دربار سلطون محمود، رویارویی فردوسی در سرودن چکامه با سه چکامه سرای دربار غزنویان ([[عنصری]] ، [[فرخی]] ، و [[عسجدی]])، داستان‌های سفر فردوسی به غزنه یا بموندسنش در غزنه، داستان فرار وه به [[بغداد]] ، [[هند]] ، [[تپورستون]] ، یا [[قهستان]] بعد از بنویشتن هجونامه، داستان پیشکش کردن شاهنومه به سلطون محمود به سبب نیازمندی ئو تنگدستی وه در بدس بیاردن جهیزیه برای شه کیجا داستان برسنین پیشکشی که سلطون محمود به فردوسی نوید وه ره هدا بیه به سان پیل سیمین به جای زر به پیشنهاد احمد بن حسن میمندی ئو بخشیین وه پاداش به فقاع‌فروش و حمومی به دست فردوسی و پشیمونی سلطون محمود و هم‌زمونی برسین پاداش زر با بمردن فردوسی ره نوم بوردن.
== نمونه سروده‌ها ==
به بربط چوبایست بر ساخت رود برآورد مازنــــدرانی ســـــرود
که مازنـــدران شــــهر ما یـاد بـاد همیشه بر بــومــش آباد باد
که در بوستانش همیشه گُل است به کوه اندرون لاله و سنبل است
هوا خوش‌گوار و زمیــــن پر نـــــــگار نه گرم و نه ســرد و همیشه بهار.
نوازنده بلبل به باغ اندرون گرازنده آهو به راغ اندرون
همیــشه بیاسایـــد از خـفـت و خــــوی همه ساله هرجای رنگست و بوی
گلابست گویی به جویش روان همی شاد گردد ز بویش روان
دی و بــهمن و آذر و فـــــــــرودیـن همیشه پر از لاله بینی زمین
همه ساله خندان لب جویبار به هر جای باز شکاری به کار
ســـراســـر هـــمه کشــــور آراستــه ز دیبــا و دینار وز خواسته
بتان پرستنده با تاج زر همه نامداران به زرین کمـــر
== منابع ==
== وابسته جستارون ==
* [[شهریار دوم]]
* [[شاهنومه]]
| 