کنیا: نسخه‌ئون ِفرق

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش
بند ۵۲:
 
== تاریخ ==
=== ماقبل تاریخ ===
فسیل‌هایی که پیدا بیینه گانّه که پستاندارون تا ۲۰ میلیون سال پیش کنیا دله دَیینه. بعضی فسیل‌ها که [[تورکانا دریاچه]] پَلی دَیینه هم سِراق دانه که آدِم‌مونائون ''(= انسان‌های اولیه)'' ۵/۲ میلیون سال پیش اونجه زندگی کاردنه. سال ۱۹۸۴، ''ریچارد لیکی'' و ''کامویا کیمئو'' اتا ریکا وَچه اسکلت ره تورکانایِ دریاچه پَلی کشف هاکردنه که مربوط به ۶٫۱ میلیون سال پیش بی‌یه. این کشور صدها فسیل [[دایناسور]]ون جه پیدا بیّه که بعضی‌شون دویست میلیون سال پیش شِنه.
 
=== سواحلی شهرون ِاستعمار ===
[[ایران]]یون و [[عرب]]ون قدیم جه کنیایِ سواحل دله دَیینه ولی [[پرتغال]]یون اولین استعمارکرونی بینه که کنیا ره علناً اشغال هاکردنه. وشون اوایل سواحل ره بَییتنه و اونجه دَیینه ولی رسماً سال ۱۵۰۵ میلادی جه پرتغال جنگونی ره شروع هاکرده تا آفریقایِ شرق ره کلاً شه وسِّه بَیره. وشون کاری هاکردنه که شرقی آفریقایِ حاکمون تموم وشون ره مالیات دانه و ضمناً اینتی تونِستنه [[هند اوقیانوس]] ره کنترل هاکنِن و اونجه‌یِ تجارت سَره موفق‌ته بائِن.
 
سطر ۶۱ ⟵ ۶۳:
 
[[بریتانیا]] چندین سال بعد تصمیم بَییته برده‌داری ره [[هند اوقیانوس]] دله ممنوع هاکنه و همینسه [[عمان]] دیم‌به‌دیم هِرستائه و عمانیون ره مجبور هاکرده که برده‌داری ره لغو هاکِنن. با اینچنینی عمانیون تا ۱۹۶۴ که انقلاب بیی‌یه، [[زنگبار]] و [[پمبا]] دله دَیینه. هَنتا هم عربون این مناطق دله خله پولدار و پرنفوذ هستنه.
 
=== دله‌یی شهرون ِاستعمار ===
[[آلمان]] سال ۱۸۸۵ کنیا دله وارد بیّه و ونه بعضی قسمتون ره بَییته. [[بریتانیا]] دله هم شرقی آفریقا وسّه اتا کمپانی بساتنه که سال ۱۸۸۸ شروع بکار هاکرده و میون سال‌های ۱۸۹۵ تا ۱۹۰۵ [[اوگاندا]]-کنیا سَر ره راه‌آهن بساته.
 
[[جهونی جنگ اول]] دله آلمان و بریتانیا این منطقه دله کَل-کَل داشتنه و اوایل قرن بیستم، اروپایی کشاورزون و بریتانیاییون کنیایِ مرکزی مناطق دله ساکن بَیینه و [[قهوه]] و [[چایی]] دِکاشتِن جه پولدار بینه در حالیکه محلیون نتونِستنه شه وسّه زمین صاحاب بائِن.
 
اکتبر ۱۹۵۲ تا دسامبر ۱۹۵۹، کنیا دله [[مائومائو]]یِ شورشون انجام بَیینه که بریتانیایی قوانین جه مخالفت کاردنه. ژانویه ۱۹۵۳این شورش‌ها ره بریتانیا سرکوب هاکرده و این درگیری‌ها دله حدود ٪۴۲ کل جمعیت بمردنه. روز ۲۱ اکتبر ۱۹۵۶ هم شورشیون ِرهبر دستگیر بیّه و مائومائویِ شورش شکست بخارده.
 
=== استعمارکَرون ِبریم بوردِن په ===
[[پرونده:Victoria lake.JPG|بندانگشتی|چپ|250px|[[ویکتوریا دریاچه]]]]
[[کنیا آفریقایی ملی اتحادیه]] (KANU)، که [[جومو کیانتا]] وه ره رهبری کارده، بتونسته استقلال ره ۱۲ دسامبر ۱۹۶۳ بدست بیاره و دولت تشکیل هاده. سال بعد کیانتا کنیایِ اولین رئیس جمهور بیّه. کیانتایِ بمردِن په، سال ۱۹۷۸، [[دانیل آراپ موی]] رئیس جمهور بیّه. ۱ اوت ۱۹۸۲ اتا کودتا انجام بیّه و همینسه سال ۱۹۸۳ انتخابات زودتر از موعد انجام بیّه.
 
سال ۱۹۸۸ قِرار بیّه جای اینکه ورق دله نومزه‌ئون ِنوم ره بنویسِن، هرکی شه کاندیدِ پشت صف هِرِسته تا هر صفی بلندته بی‌یه، اون نفر برنده اعلام بَواشه. این مسأله اوج دیکتاتوری بی‌یه و باعث بیّه اصلاحات انجام بَواشِن. انتخابات ۱۹۹۲ و ۱۹۹۷ دله، دِباره دانیل آراپ موی پیروز بیّه. انتخابات ۲۰۰۲، موی موفق نیّه و موای کیباکی «ملی رنگین‌کمون ائتلاف» جه بعنوان رئیس جمهور انتخاب بیّه.
 
==جوغرافی==